Artikel Kontakt: Deltacommissaris Peter Glas houdt regio’s bij de les nu klimaat verandert

REGIO • De watersnood van 1953 was een grote ramp. Toch was het ambitieuze Deltaprogramma dat daarna werd uitgerold nog beperkt vergeleken met een nieuw Deltaprogramma. In de strijd tegen zeespiegelstijging en andere aan water gerelateerde gevolgen van klimaatverandering spaart het Rijk kosten nog moeite.

Deltacommissaris Peter Glas is de spin in het landelijke web als het gaat over het Deltaprogramma.

Verbinding Rijk en regio
Over zijn taak zegt Glas: “Ik ben een onafhankelijk functionaris die de verbinding moet leggen tussen wat het Rijk doet en wat er in de regio gebeurt, en tussen water en andere transities. Elke derde dinsdag van september adviseer ik aan Rijk en regio wat ons te doen staat. Elk jaar maken we een nieuw Deltaprogramma, over waterveiligheid, waterbeschikbaarheid en ruimtelijke adaptatie. Adviezen gaan ook over bestedingen vanuit het Deltafonds.”

Miljarden euro’s
De bedragen waarover Rijk en regio beschikken als het gaat om bovenstaande maatregelen geven aan hoe omvangrijk het Deltaprogramma is. In de periode 2020-2033 is in het Deltafonds circa 17,9 miljard euro beschikbaar, waarmee het jaarlijkse budget gemiddeld op een kleine 1,3 miljard euro uitkomt.

Beste voorstellen
Glas: “Met het fonds kijken we heen over de grenzen van kabinetsperiodes en van bestuursperiodes bij provincies en waterschappen. Het fonds wordt elk jaar weer gevuld. Rijkswaterstaat en de waterschappen voeren een waterbeschermingsprogramma uit. Daarnaast zijn er impulsregelingen, onder andere voor zoetwatervoorziening. Bij elke euro van het Rijk moet de regio twee of drie euro leggen. Betrokken partijen moeten plannen indienen, de beste voorstellen krijgen geld.”

Budget wateroverlast
Per 1 januari is er een nieuwe impulsregeling: ruimtelijk adaptatie. “Dat gaat over wateroverlast. Dit budget kan benut worden voor bijvoorbeeld het reserveren van ruimte voor water in een park. Het bedrag dat voor de impulsregeling ruimtelijke adaptatie beschikbaar komt kan ik nog niet onthullen, maar het zal maximaal 250 miljoen euro zijn. Daarbij komt nog geld uit de regio.”

Polderen
Glas benadrukt: “Initiatieven moeten ook uit de regio komen. Bij het Deltaprogramma gaat het over een oer-Nederlands fenomeen van polderen, heel veel overleg voeren. Het is van groot belang dat men samen rond de tafel zit om tot uitvoering van plannen te komen. Wij bieden vanuit het Deltafonds stimuleringsmiddelen. Ik probeer zo nuchter mogelijk te constateren hoe de vlag erbij staat. Als het in een regio systematisch een aantal jaren niet op orde is, dan is overleggen de traditie om elkaar bij de les te houden.”

Impulsen uit regio
Over de regio Alblasserwaard en Vijfheerenlanden zegt Glas: “Waterveiligheid speelt hier bij uitstek. Je hebt er honderden kilometers dijken.” Gevraagd naar zijn adviezen voor deze regio zegt hij: “Het is niet mijn rol om te adviseren hoe deze regio de problemen moet aanpakken. We halen de ideeën en impulsen op uit de regio zelf.”

Stresstest
“Alle gemeenten in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden hebben een stresstest gedaan. Dit jaar spreek ik op basis van die tests wethouders aan en ik zeg ze: ‘Ga in gesprek met bewoners en winkeliers in de wijken en met de ondernemers op bedrijventerreinen. Hoe vertalen we die stresstest, wat kan er gedaan worden tegen wateroverlast, droogte en andere gevolgen van hitte? Wat vinden we acceptabel en wat niet, wat krijgt prioriteit? Dat noemen we een risicodialoog. Daar zitten ook kansen in om het leefbaarder te maken.”

Belletje doen
“Ik heb geen actuele stand van zaken per gemeente, door corona is contact onderhouden lastiger. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft hiervoor een ambassadeur aangewezen; zij maakt een rondje langs gemeenten waarvan we het idee hebben dat die misschien een tandje bij moeten zetten. Binnenkort krijg ik daarover een rapport. De inhoud kan aanleiding zijn een belletje te doen.”

Polderpeil
De Alblasserwaard en Vijfheerenlanden zijn een veenweidegebied, met het probleem van een inklinkende bodem als gevolg van oxidatie van het veen. Glas: “Er is een groeiend inzicht dat gewoon doorgaan met het naar beneden schroeven van het polderpeil niet kan, dat daar een keer een rem op komt begrijpt iedereen inmiddels. Het kabinet heeft aangekondigd te komen met een visie daarvoor.”

Locatiekeuze
De dalende bodem bezorgt niet alleen agrariërs maar ook alle partijen die te maken hebben met woningbouw hoofdbrekens. Glas gaat niet over ruimtelijke ordening. “Tegelijkertijd is het verbonden met waar ik wel over adviseer. Mijn pleidooi is: neem bij locatiekeuze, ontwerp en inrichting steeds die klimaatbestendigheid en waterrobuustheid mee, ter voorkoming van schade in de toekomst. Ik stimuleer het debat erover, waarschuw en kijk naar consequenties in verband met klimaatverandering.” Met een glimlach: “Ik kom met plezier een keer langs in jullie regio.”

Waterrobuuste A15
De A15 komt ter sprake. Er is gesproken over het verhogen van deze weg, zodat inwoners een veilig heenkomen kunnen zoeken in geval van een overstroming. “Zorgen voor veilige uitvalswegen bij overstroming was terecht onderdeel van de stresstest die is gedaan door de regio. Dit zal ook onderdeel zijn van het vervolgtraject. Ik bepleit steeds: als je een weg verbreedt of nieuwe leidingen aanlegt, stel vanaf dag één de klimaatbestendigheid aan de orde. Waar je bouwt en hoe je bouwt is punt van aandacht. Ook hier geldt: als je een locatie plant, kijkt dan naar de waterkwetsbaarheid.”

Kust beschermen
Over de mogelijkheden die ons land heeft om zich te beschermen tegen water, ook in deze tijd, is Glas optimistisch. “We denken dat we de kust ook nog kunnen beschermen bij twee meter zeespiegelstijging.”

Het klimaat verandert: de mens moet zich aanpassen. Hoe doen we dat in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden (AV)? De serie ‘klimaatadaptatie in de polder’ laat koplopers aan het woord, mensen die al stappen zetten op weg naar een andere manier van leven en/of ondernemen. Van het plaatsen van een regenton tot verhogen van het waterpeil, van minder vlees eten tot zonnepanelen op je stal. Onze regio is op weg. Kan de AV een voorbeeldfunctie krijgen?

Artikel Kontakt/Beeld: Peter Paul Klapwijk