Spannende tijden in de Biesbosch, voor de boswachters én de zee- en visarenden

,,In een tijd als deze is het een haast beschamend voorrecht dat ik wel de natuur in mag. Ja, het is mijn werk, maar toch is het heel speciaal. Zeker nu’’, zegt Van der Es. De voorbije weken voer hij enkele ochtenden in zijn eentje met een bootje door de kreken van de Biesbosch.  Zoals afgelopen donderdag, in alle vroegte op het tijdstip dat de zon opkomt en de natuur ontwaakt. Hij sliep daarvoor in het natuurgebied, omdat anders het thuisfront al voor zonsopkomst rechtop in zijn bed zou zitten omdat zijn wekker ging.

Met gespitste oren luistert hij naar vogelgezang. ,,Je moet wel zo vroeg zijn, want bij zonsopkomst zingen de vogels het hardst. In de loop van de dag houden ze vrijwel allemaal hun bek. Door te luisteren brengen we in kaart wie er verscholen zitten in het groen. En als je je heel rustig door de natuur beweegt, zie je sommige vogels ook zitten. Gewoonlijk helpen vrijwilligers ons bij deze tellingen, maar dat kan nu dus niet. En dat slapen in de natuur is geen straf hoor.’’

Staatsbosbeheer heeft door de coronamaatregelen besloten om de inzet van vrijwilligers stil te leggen. De natuurbeheerorganisatie heeft er zo’n 7300. Ze helpen bij het beheer en onderhoud van de natuurgebieden, geven voorlichting en verzorgen excursies. En ze helpen met het verzamelen van allerlei gegevens op het gebied van flora en fauna.

 ,,Maar ons beheerwerk gaat door en we hebben geen extra hulp.  We hebben helaas ook minder data dit jaar, maar doen ons best om zo min mogelijk gaten in gegevens te laten ontstaan. We gaan alleen op pad, want de meeste boten zijn niet groot genoeg voor meerdere mensen. We proberen op deze manier toch om zoveel mogelijk informatie te verzamelen. We hebben die gegevens nodig om te monitoren hoe het soorten vergaat’’, legt Van der Es uit.

Enkele vrijwilligers zijn nog wel actief, want ze wonen in het gebied. Zo wordt vanuit de Noordwaard het nest van de visarenden in de gaten gehouden dat op een hoogspanningsmast nabij spaarbekken De Gijster is gebouwd. Het koppel meldde zich in het voorjaar van 2017 voor het eerst op die bijzondere plek in de Brabantse Biesbosch. Dat er geen groen aan hun woning zit, deert de vogels niet. Het is vooral de hoogte – bijna 65 meter boven de grond – wat die plek aantrekkelijk maakt.

Het jaar daarvoor hadden de boswachters van Staatsbosbeheer overigens al de primeur te pakken als het om broedende visarenden gaat. In een afgesloten deel van de Noordwaard, nabij de Boomgatweg, werd het allereerste paar van Nederland gespot.  Dit koppel koos overigens gewoon voor een boom om een nest te bouwen.

In het eerste jaar kregen ze twee jongen, maar uiteindelijk vloog er maar eentje uit. ,,Dat eerste nest is bij een storm uit een boom gewaaid. De vogels hebben in de directe omgeving een nieuw nest gebouwd. Maar net als het eerste, laat zich dat moeilijker in de gaten houden. Het ligt in een afgesloten deel van het natuurontwikkelingsgebied van de Noordwaard’’, vertelt Van der Es. ,,Maar natuurlijk kijken we ook nu weer mee wat er gebeurt. Het is altijd spannend om te zien of er jongen komen.’’

Ook zijn de ogen van de boswachters van Staatsbosbeheer gericht op de Sliedrechtse Biesbosch. Daar was vorig jaar een visarend al druk met het bouwen van een nest. ,,Maar die vogel was nog te jong om tot broeden over te gaan. Het zijn opnieuw spannende tijden, niet alleen voor die visarend, ook voor ons. Want als er gebroed gaat worden, moeten we maatregelen nemen zodat de visarenden hun rust krijgen. We zetten de omgeving van het nest ruim af. Zo voorkomen we dat mensen met hun bootjes onder het nest doorvaren en de vogels verstoren. Al is het op dit moment rustiger dan gewoonlijk, maar dat is logisch. We willen echter voorkomen dat wanneer de coronamaatregelen  minder scherp worden, we alsnog beschermingsmaatregelen voor die vogels moeten  nemen. ’’

Diezelfde voorzorgsmaatregelen nemen de boswachters bij de nesten van de zeearend. De ‘vliegende deur’ vestigde zich eind 2011 in de Brabantse Biesbosch. Die bijnaam dankt de imposante roofvogel aan de spanwijdte van zijn vleugels, die volgens Vogelbescherming Nederland tussen de 1.93 en 2.44 meter ligt. In het voorjaar van 2012 steekt het eerste zeearendjong zijn kop boven de nestrand uit. Drie jaar later maakt een tweede zeearendkoppel de Dordtse Biesbosch tot zijn thuis.

Die vogels waren in februari al klaar met het op orde brengen van hun nesten. Rond deze tijd worden hun jongen geboren. ,,Het lijkt erop dat beide paren succes hebben geboekt’’, zegt Van der Es. ,,De vogels tonen gedrag dat past bij jonge ouders. De jongen zelf hebben we nog niet gezien. Daar ligt op dit moment ook niet onze prioriteit, want zo’n dier zit diep in zijn nest. We hebben het te druk om te gaan zitten kijken of we jongen zien. Dat komt later wel.’’

Het verhaal gaat verder onder de foto.

De boswachters richten hun aandacht op jonge zeearenden die de Biesbosch ontdekken. ,,Er vliegen opvallend veel onvolwassen vogels rond. Ik zag er deze week nog twee. Dat biedt hoop voor de toekomst, want ze hebben duidelijk interesse in het gebied. Het is goed denkbaar dat er een derde koppel zich gaat vestigen. Wat ook opvalt, is dat de volwassen zeearenden die al langer in de Biesbosch leven die jonge vogels meer tolereren. Ook hun eigen jongen mogen langer blijven dan voorheen. Blijkbaar voelen ze zich niet bedreigd als het om hun eigen territorium gaat.’’

De roofvogels zijn niet alleen in het natuurgebied te spotten. Regiobewoners kunnen zelfs vanuit hun eigen achtertuin een vliegende deur voorbij zien komen. Van der Es, die zelf in Dordrecht woont, zag de voorbije weken ook thuis een zeearend in de lucht zweven. ,,Een handige tip voor iedereen: hou de meeuwen in de gaten. Wanneer een zeearend in de buurt komt, maken die vogels enorm veel herrie. Ze waarschuwen elkaar voor het gevaar. Maar wij kunnen daarvan mee profiteren: het loont zeker de moeite om dan eens naar boven te kijken. Zeker op die prachtige lentedagen met strakblauwe luchten.’’

Maar ook als er geen zeearend vliegt, komt er volgens Van der Es misschien wel iets anders voorbij wat de moeite waard is. ,,Want er zijn veel meer roofvogels die het goed doen in de regio, waaronder bijvoorbeeld de havik. Er zijn naar schatting zo’n 20 tot 25 van deze roofvogel in de Biesbosch. Ook hebben we er een paar nieuwe nesten van slechtvalken gespot. Ik zou zeggen, ga eens lekker zitten en richt je blik naar de lucht: er komt altijd wel iets moois voorbij.’’