Mest barst van de chemicaliën en dat is slecht nieuws voor weidevogels

Nieuw onderzoek legt een verband tussen de afname van het aantal weidevogels en bestrijdingsmiddelen in mest, ook die van dieren op biologische boerderijen.

In veevoer en in stro zitten bestrijdingsmiddelen, die via mest van het vee op het land terechtkomen. Daar zijn ze schadelijk voor weidevogels. Ook chemische middelen die in stallen en mestkelders worden toegepast om plaaginsecten te bestrijden komen via de mest op het land terecht. Dat blijkt uit onderzoek op 24 boerderijen in Gelderland, waaronder negen biologische.

Voor het onderzoek, dat nog niet gepubliceerd is, zijn op de veehouderijbedrijven in de mest, de bodem en het krachtvoer – vaak soja uit Zuid-Amerika – de hoeveelheid bestrijdingsmiddelen en resten van diergeneesmiddelen gemeten. In 88 monsters zijn 134 verschillende bestrijdingsmiddelen gevonden in hoeveelheden die schadelijk zijn voor bodem en water en voor de insecten die daar leven. Geen enkel monster was vrij van bestrijdingsmiddelen.

Grutto-kuikens
Dat het landbouwgif zelfs bij biologische veebedrijven is gevonden, is verklaarbaar. De sector mag namelijk stro gebruiken uit de gangbare teelt. Volgens ecoloog Frank Berendse, emeritus hoogleraar in Wageningen, is het de vraag of effectief weidevogelbeheer wel mogelijk is als er verontreinigde mest wordt toegepast. “Door het effect van de insecticiden in mest zullen grutto-kuikens niet aan voedsel kunnen komen. Beleid om weidevogels te beschermen, schiet zo ernstig tekort.”

Het onderzoek is uitgevoerd door twee bureaus: Buijs Agroservices en WECF Nederland. De provincie Gelderland financierde het onderzoek. Volgens onderzoeker Jelmer Buijs worden de resultaten nu geverifieerd door enkele hoogleraren, waarna ze medio april worden gepubliceerd.

Biologische soja
Buijs en zijn collega-onderzoekers vonden per kilo mest van biologische bedrijven gemiddeld 135 microgram insecticiden. Bij de gangbare bedrijven was dat 157 microgram. Volgens Buijs bestaat de kans dat ook op de biologische melkveebedrijven weidevogels over tien jaar verdwenen zullen zijn. Buijs stelt dat uit zijn onderzoek blijkt dat een groot aantal van de gevonden bestrijdingsmiddelen ‘van substantiële invloed is op het ecosysteem in het weidegebied’. Het is onbekend wat effecten zijn van de stapeling van bestrijdingsmiddelen in de bodem en ook is nooit onderzocht hoe verschillende bestrijdingsmiddelen in de grond op elkaar reageren.

Volgens ecoloog Berendse is de verontreiniging met bestrijdingsmiddelen mogelijk afkomstig van krachtvoer, dat op grote schaal uit Argentinië worden ingevoerd. “Zelfs biologische soja uit Zuid-Amerika, die zonder bestrijdmiddelen wordt geteeld, wordt opgeslagen in silo’s en vervoerd in schepen die met insecticiden zijn behandeld.’’

Plaagdieren
De verontreiniging met bestrijdingsmiddelen heeft effect op de kwaliteit van mest. Buijs: “In de mest van koeien op bedrijven met de hoogste scores aan bestrijdingsmiddelen zijn nauwelijks of geen kevers gevonden. In de mest van bedrijven waar geen of weinig krachtvoer gebruikt wordt, zaten er duidelijk veel meer kevers in verse mest.”

De onderzoekers hebben ook gekeken naar het aantal broedvogels op de boerenbedrijven tussen 1998 en 2018. Ze concluderen in hun studie dat de veldleeuwerik vrijwel geheel verdwenen is en ook de aantallen kieviten en grutto’s lopen sterk terug. Op vrijwel alle onderzochte gangbare en biologische bedrijven zijn weidevogels volgens Buijs ‘zeer schaars’ geworden. Op drie van de negen biologische bedrijven doen weidevogels het relatief niet goed. De onderzoekers vinden dat uit hun studie lessen moeten worden getrokken voor de landbouw in Nederland.

Het is voor het eerst dat in de gangbare en biologische teelt is nagegaan hoeveel landbouwgif er in dierlijke mest zit. Er zijn geen wettelijke normen voor gehalten aan bestrijdingsmiddelen in mest. Alleen voor het ontsmettingsmiddel fipronil geldt sinds de crisis rond de eieren een maximum gehalte van 10 microgram per kilo mest.

Buijs vindt dat de norm voor bestrijdingsmiddelen in krachtvoer sterk zal moeten worden verlaagd. Ook moeten er volgens hem normen komen voor resten van bestrijdingsmiddelen in stro, hooi en ander ruwvoer. Verder zouden veebedrijven moeten overstappen op niet-chemische bestrijding van plaagdieren.

Bron: Trouw