Hoe gaat jouw gemeente de eikenprocessierups te lijf? ‘Alleen nestkastjes op hangen is te weinig’

In vrijwel alle gemeenten in de regio dook hij vorig jaar op: de eikenprocessierups. Hoe ga je de overlast die de kriebelende beestjes veroorzaken te lijf en kun je je eigenlijk wel voorbereiden op de komst van de rups? Gemeenten maken zich op voor weer een nieuw ‘jeukseizoen’.

Mezen, vleermuizen en sluipwespen. Dat gevleugelde trio moet ervoor gaan zorgen dat er dit jaar een stuk minder mensen zich een slag in de rondte krabben van de jeuk, veroorzaakt door de haartjes van de eikenprocessierups.

Veel gemeenten kiezen er dan ook voor honderden vogelhuisjes en vleermuiskasten aan te schaffen en die in of in de buurt van eikenbomen op te hangen. Met het broedseizoen in aankomst, is het zaak voor gemeenten om de nestkastjes voor mezen zo snel mogelijk op te hangen, als dat nog niet gebeurd is. Als het een beetje meezit, verorbert een pasgeboren mees zo’n 400 larven per week. Een gemiddeld nestje telt acht tot twaalf jongen. Tel uit je winst.

Lekkernij
Volgens bioloog Arnold van Vliet, verbonden aan de Wageningen University, zijn er ook veel andere vogels die de rups zien als een lekkernij. ,,Een stuk of achttien vogelsoorten, waaronder kauwen en spreeuwen”, zegt de man, die als een autoriteit geldt op het gebied van de bestrijding van de eikenprocessierups. Hij is voorzitter van het Kenniscentrum Eikenprocessierups, dat in de ‘jeukzomer’ van 2019 opgericht is in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).

Van Vliet stelt dat je het beste een mix van maatregelen kunt nemen. ,,Met één maatregel kun je de rups niet onder controle houden. Alleen nestkasten ophangen en natuurlijke vijanden stimuleren, is te weinig. Je moet ook bomen in de gaten blijven houden. Al kun je niet elke eik inspecteren, je kunt wel snel zien hoe een populatie zich ontwikkelt. Belangrijk daarbij is dat groenwerkers goed getraind zijn.”

Dat is in ieder geval zo in Gorinchem, waar medewerkers van het groenonderhoud terug de schoolbanken in gingen om te leren over de eikenprocessierups. ,,En we kunnen sneller ingrijpen, door de ervaringen die we de afgelopen jaren hebben opgedaan en met onze databank waar bekende locaties in staan”, zegt Inge van der Riet van de gemeente Gorinchem.

Ook is er nu al contact gelegd met de aannemer die grote nesten weg kan komen halen. Vorige zomer ontstonden er wachtlijsten, omdat professionele bestrijders het zo druk hadden. De wachttijd was op het hoogtepunt drie tot vier weken. Door nu al afspraken te maken met aannemers, hoopt de gemeente dat dit jaar te voorkomen.

Jeukende haartjes
Het weghalen van de nesten bleek voorgaande jaren een behoorlijke opgave. Des te meer omdat het veilig moet gebeuren, zonder dat de jeukende haartjes van de rups al te veel in het rond vliegen. De meeste aannemers die de nesten verwijderen van de eikenbomen gebruiken daarvoor veelal een grote stofzuiger. De opgezogen rupsen worden vervolgens luchtdicht vervoerd, naar een verbrandingsoven.

Dat is in ieder geval zo in Gorinchem, waar medewerkers van het groenonderhoud terug de schoolbanken in gingen om te leren over de eikenprocessierups. ,,En we kunnen sneller ingrijpen, door de ervaringen die we de afgelopen jaren hebben opgedaan en met onze databank waar bekende locaties in staan”, zegt Inge van der Riet van de gemeente Gorinchem.

Ook is er nu al contact gelegd met de aannemer die grote nesten weg kan komen halen. Vorige zomer ontstonden er wachtlijsten, omdat professionele bestrijders het zo druk hadden. De wachttijd was op het hoogtepunt drie tot vier weken. Door nu al afspraken te maken met aannemers, hoopt de gemeente dat dit jaar te voorkomen.

Jeukende haartjes
Het weghalen van de nesten bleek voorgaande jaren een behoorlijke opgave. Des te meer omdat het veilig moet gebeuren, zonder dat de jeukende haartjes van de rups al te veel in het rond vliegen. De meeste aannemers die de nesten verwijderen van de eikenbomen gebruiken daarvoor veelal een grote stofzuiger. De opgezogen rupsen worden vervolgens luchtdicht vervoerd, naar een verbrandingsoven.

Op de vraag of we ooit van de eikenprocessierups afkomen, heeft ook de bioloog een duidelijk antwoord. ,,Nee. De omstandigheden zijn voor deze soort goed om te overleven. Het leefgebied – er zijn veel eiken – en het klimaat zijn goed. De mens heeft ervoor gezorgd dat de natuurlijke vijanden weg zijn. Sinds vorig jaar is het de tendens om de problemen beheersbaar te maken. Daar moet je het hele jaar mee bezig zijn.’’

Handen vol geld
Dat gemeenten er bij gebaat zijn de processierups goed in de gaten te houden en te bestrijden staat buiten kijf. In de hele regio kostte het bestrijden en verwijderen van de beestjes bijna een ton. Molenlanden spande de kroon: er ging 30.000 euro naar de rups. Ook Zwijndrecht verloor de nodige euro’s aan het insect: 19.000 euro.

Met het ophangen van 200 mezenkasten hoopt Zwijndrecht dat bedrag dit jaar naar beneden te krijgen. De helft van die kastjes hangt als het goed is in tuinen en tegen huizen van Zwijndrechtenaren. De gemeente stelde 100 vogelhuisjes kosteloos ter beschikking, gratis af te halen op het gemeentehuis. Binnen de kortste keren waren alle huisjes vergeven. Naast de natuurlijke bestrijding, zet Zwijndrecht ook in op een allesbehalve natuurlijke vijand: ,,Er zal ook nog bestreden worden met het middel Xentari op plekken waar veel mensen komen en waar nodig zullen de rupsen verwijderd worden”, aldus woordvoerder Toyah Waijers.

Vleermuizen
Alblasserdam wil net zoals Zwijndrecht een aantal mezenkastjes en vleermuiskasten beschikbaar gaan stellen aan haar inwoners. ,,Hoe we dat gaan doen en hoeveel kastjes we dan weggeven, weten we nog niet. Dat maken we later bekend”, laat de gemeente weten.

De Alblasserdamse stichting De Groene Long hielp de gemeente alvast op weg het afgelopen jaar. Ze hingen al nestkasten op in onder meer park Huis te Kinderdijk en er volgen er nog meer op andere locaties in de buurt van eiken.

Om meer insecten naar het dorp te lokken en de biodiversiteit in het dorp te vergroten, trekt Alblasserdam van alles uit te kast. Er worden meer andersoortige bomen geplaatst, er wordt geëxperimenteerd met het om en om snoeien van bermen en er komt een insectenhotel op de begraafplaats. ,,Op de grafvelden die nog niet in gebruik zijn gaan we een bloemenmengsel zaaien. En we hebben De Groene Long gevraagd ons maaibeleid tegen het licht te houden”, vertelt woordvoerder Jantien de Jongste.

Ook in Papendrecht kwamen inwoners zelf in actie: in het park Oostpolder hingen Ellen Veth en Iris van der Arend zelf een groot aantal mezenkasten op. ,,Daar zijn we heel blij mee. De mezen zullen flink wat rupsen eten”, zegt Wilma Havermans van de gemeente Papendrecht.

Bron: AD Rivierenland