‘Groene Hart moet gevarieerd landschap krijgen’

REGIO • Maak van het Groene Hart een gevarieerd landschap, waarbij het type veenbodem het waterpeil bepaalt en het soort landgebruik. Deze boodschap gaven de Provinciaal Adviseurs Ruimtelijke Kwaliteit van Utrecht, Noord-Holland en Zuid-Holland mee bij hun pleidooi voor de aanpak van de bodemdaling in het Groene Hart.

Hun pleidooi is tegenovergesteld aan de huidige aanpak waarin we het waterpeil aanpassen aan de agrarische functie. Het advies is gebaseerd op ontwerpend onderzoek van zes ontwerpbureaus en vier onderzoeksinstituten. Op woensdag 10 juli overhandigden zij het gevraagde advies aan de Stuurgroep Groene Hart.

Gedeputeerde Esther Rommel: “De provincie Utrecht, Zuid-Holland en Noord-Holland hebben zich de afgelopen jaren sterk gemaakt om het toekomstperspectief voor de Veenweiden hoog op de politieke agenda te krijgen. Het is mooi om te zien dat hier nu vanuit het klimaatakkoord veel aandacht voor is. We kunnen straks echt samen aan de slag. Daarom zijn we blij met dit onafhankelijke advies, dat de mogelijke toekomstperspectieven voor veenweiden in beeld brengt. Dat helpt ons om samen met alle belanghebbenden in gesprek te gaan en straks de juiste keuzes te maken.”

Noodzaak
De bodem van het Groene Hart daalt door oxidatie van het veen, met de uitstoot van ongewenst CO2 tot gevolg. Dat komt onder andere door jarenlang intensief landgebruik bij lage grondwaterstanden. In het Groene Hart zijn bijna 3500 landbouwbedrijven actief. Ongeveer 70% betreft melkveehouderij en 10% akkerbouw. De overige 20% is natuur. In de melkveehouderij proberen boeren met schaalvergroting de stijgende kosten en lage melkprijzen het hoofd te bieden. Waterschappen faciliteren de boeren met waterpeilen tussen de 30 en 60 cm onder het maaiveld. Ook spelen klimaatverandering en toenemende droogte een rol bij de oxidatie van het veen. Tijdens droge perioden zal de bodemdaling, bij ongewijzigd beleid, versterkt doorzetten, met als gevolg schade aan woningen en infrastructuur.

Ondergrond centraal stellen
Het Groene Hart kent nu een overwegend uniform waterbeheer, ondanks grote verschillen in de ondergrond. De provinciale adviseurs Harm Veenenbos (Zuid-Holland), Paul Roncken (Utrecht) en Steven Slabbers (Noord-Holland) onderscheiden zeven verschillende typen ondergronden (afhankelijk van het type veen en oplopend in kleigehalte). Afhankelijk van de focus van het beleid (landbouwproductie, biodiversiteit of CO2-reductie) schetsen zij drie mogelijke ambitieniveaus voor bodemdaling (vertragen, stoppen of aangroeien).

Het ontwerpend onderzoek laat zien welke vormen van grondgebruik het beste bij de ambitieniveaus passen en welke opbrengsten de boeren daarbij kunnen verwachten. De sleutel om het tij te keren ligt daarin vooral bij het waterbeheer. Een nieuw inzicht is dat de grootschalige vernatting een te simpele voorstelling van zaken is. De kern van het advies is het waterpeil aan te passen aan de ondergrond en het gebruik van de bodem volgend te maken aan het waterpeil. Kortom: ‘waterpeil volgt bodem en gebruik volgt waterpeil’. Daarnaast adviseren zij onder andere meer gebiedseigen water te bergen en te kijken naar, zo nodig extra, toevoer van water uit het oosten.

‘Mozaïek’ landschap
De provinciale adviseurs stellen in hun advies dat maatwerk per type veenbodem en nieuwe bedrijfsmodellen in de toekomst een gevarieerd en natuurlijk veenlandschap kunnen opleveren. Maatschappelijke opbrengsten zoals C02-reductie, waterberging, natuurontwikkeling en energieproductie spelen een rol in deze nieuwe verdienmodellen. Het watersysteem zien zij als een uit te bouwen en ijzersterk casco. Als resultaat zien zij een ‘mozaïek’ landschap ontstaan met nog altijd traditionele melkveebedrijven en groene weides, maar ook alternatieve landbouwvormen zoals natte teelten en uiteenlopende natuurtypen. Zij nemen daarmee afstand van het beeld van het Groene Hart als een homogeen en door landbouw gedomineerd gebied. Daarnaast sluiten zij met hun pleidooi aan op het recent gesloten klimaatakkoord.

Bron: het Kontakt/Beeld: Remco Zwinkels