Drie jaar Bijenlandschap in Zuid-Holland: successen voor wilde bijen

In 2015 ging Groene Cirkels Bijenlandschap van start. Een initiatief van de Provincie Zuid-Holland en vele andere partijen om een bloemen- en bijenrijk landschap te ontwikkelen in de regio rond Leiden, Zoetermeer en Alphen aan den Rijn. De eerste resultaten zijn verheugend. Niet alleen is de soortenrijkdom toegenomen, ook zijn enkele kenmerkende bijensoorten van bloemrijke weides teruggekeerd.

Vele partijen sloegen in 2015 de handen ineen om een Bijenlandschap te ontwikkelen: de provincie Zuid-Holland, diverse gemeenten en andere overheden, terreinbeheerders, bedrijven, boeren, kennisinstituten en vrijwilligersorganisaties. Overal in de regio rond Leiden, Zoetermeer en Alphen aan den Rijn schoten projecten uit de grond waarbij men bij inrichting en beheer rekening hield met wilde bijen. Natuurgebieden en stedelijk groen werden bloemrijker, er werd nestelgelegenheid aangelegd, bermen werden anders gemaaid en bedrijventerreinen anders ingericht. In korte tijd werd het Bijenlandschap een begrip in de regio en nog steeds sluiten nieuwe deelnemers zich aan.

In 2015 is op circa vijftig locaties in het Bijenlandschap een nulmeting uitgevoerd van de aanwezige bijenfauna. Deze meting is in 2018 op dezelfde plekken, volgens dezelfde methode herhaald, zodat een beeld ontstaat van de veranderingen in de bijenfauna.

Resultaten bijenmonitoring
In 2015 werden 68 bijensoorten vastgesteld in het Bijenlandschap, in 2018 waren dit er 91. De totale soortenrijkdom is dus met 34% gestegen. De resultaten zijn natuurlijk per monitoringslocatie verschillend, maar op een ruime meerderheid (twee derde) van de plekken is het soortenaantal hoger dan in 2015. Het gemiddelde aantal soorten per locatie is met 21% toegenomen.

Kenmerkende bijen van bloemrijk weidelandschap
Binnen het Bijenlandschap zijn acht bijensoorten uitgekozen waaraan te zien is of het landschap zich goed ontwikkelt. Deze ‘doelsoorten’ passen wat hun habitat betreft goed in het landschap en kwamen hier in vroeger tijden ook voor, maar zijn al tientallen jaren niet meer gevonden.

Van de acht doelsoorten zijn er in 2018 maar liefst vijf tijdens de monitoring aangetroffen: de weidebij, de geelstaartklaverzandbij, de klaverdikpoot, de geelgespoorde houtmetselbij en de veenhommel. Dat deze soorten zich al zo snel zouden vestigen, is onverwacht en mag gerust een succes genoemd worden. Vier van deze vijf soorten hebben nu populaties in het Bentwoud (gemeente Alphen aan den Rijn), een voormalig landbouwgebied van acht vierkante kilometer dat sinds 2009 in enkele fasen is omgevormd naar natuurgebied. Dit grote gebied is nu een zeer aantrekkelijk bijengebied geworden met enkele unieke bijenpopulaties. Het is te hopen dat deze bijen in de komende jaren ook de rest van de regio kunnen koloniseren.

Op naar 2030
De resultaten zijn verheugend en maken nieuwsgierig naar toekomstige ontwikkelingen. Zullen de doelsoorten het gebied verder koloniseren? Gaat de bijenrijkdom verder toenemen, ook op de plekken die nu nog achterblijven? Het ligt in de planning om de monitoring tussen nu en 2030 enkele malen te herhalen, zodat we een vinger aan de bijenpols kunnen houden. De resultaten maken wel duidelijk dat het mogelijk is om het bijen weer naar de zin te maken, ook in gebieden waar ze zich al tientallen jaren niet hebben laten zien.

Meer lezen?

Volledige rapportage (pdf; 9,8 MB)
Bijenlandschap
Groene Cirkels
Contactpersoon voor vragen over Groene Cirkels Bijenlandschap: Hannie Korthof.

Contactpersoon voor vragen over de bijenmonitoring: Menno Reemer.

Tekst: Menno Reemer, EIS Kenniscentrum Insecten en Hannie Korthof, Bijenlandschap
Foto’s: Menno Reemer (leadfoto: weidebij)