De kievit joelt en intens geel hoefblad steekt de kop op: het is lente!

VAN NATURE | De hele wereld is in de ban van het coronavirus. Ondanks deze houdgreep is het toch gewoon weer voorjaar. De tjiftjaf zingt en het klein hoefblad bloeit uitbundig. En de kievit? Die joelt uitbundig.

In de Noordwaard bij Werkendam is het surrealistisch stil. De hemel is oneindig staalblauw. Ik kan er geen condensstreep van een passerend vliegtuig in ontdekken. Dankzij de aanhoudende oostenwind is het kraakhelder. In de verte nadert een wielrenner. Als hij mij passeert, hoor ik even het kenmerkende geratel van de derailleur.

Veel gebakkelei
Het klankbeeld wordt bepaald door uitbundig joelende kieviten. In deze tijd van het jaar bakkeleien ze veel. Vooral de mannetjes sloven zich behoorlijk voor de wijfjes uit. De eerste meters vliegen mannetjes laag boven de grond met langzame, diep doorgehaalde vleugelslagen.

Als ze op snelheid zijn gekomen, vliegen ze met snelle, zoevende vleugelslagen, waarbij hun lijf kantelt en ze laten zo in snelle afwisseling hun donkere rug en lichte onderkant zien. Dan een steile klim, op het hoogste punt, als de vogels bijna hun snelheid verloren hebben, laten zij zich weer vallen.

Luchtgevechten
Tijdens zo’n dalende vlucht voeren zij met gemak nog een paar koprollen uit. Vooral in het vroege voorjaar herhalen kieviten deze acrobatische hoogstandjes regelmatig. Dergelijke vluchten prikkelen naburige mannetjes om hetzelfde te ondernemen en dat mondt dan vaak uit in spectaculaire luchtgevechten. De kievit is voor velen het symbool van de Nederlandse weidevogels. Toch is deze opvallend getekende vogel aanzienlijk minder streng gebonden aan grasland dan bijvoorbeeld soorten als de grutto en de tureluur.

In zachte winters overwinteren er kieviten van oostelijke herkomst in ons land. Bekend zijn de soms massale vorstvluchten (‘cold rushes’) van kieviten, als voorboden van een naderend koudefront. Maar van winterse kou is nu absoluut geen sprake.

Een echte pionier
In de omgeving van de Eijerwaard en de Oude Dooijemanswaard kleuren delen langs het fietspad intens geel door massaal bloeiend klein hoefblad. De berm, waar de venijnige oostenwind weinig of geen vat op heeft, kleurt botergeel. Klein hoefblad is een echte pionier en je vindt deze opvallend gekleurde planten op vochtige, zeer voedselrijke grond, die omgewerkt is en meestal kalkhoudend. Klein hoefblad groeit op zandige oevers van rivieren, langs bermen, akkerranden en dergelijke. Op lichte klei en lemige bodems, dus ook langs bouwplaatsen en dergelijke.

In de duinen komt het alleen voor in infiltratiegebieden, dus daar waar redelijk voedselrijk water wordt ingelaten. De plant is ook weinig gevoelig voor verontreinigingen en je vindt de soort dan ook wel op vervuilde terreinen. Hoewel er beperkt insectenbezoek optreedt, is de bloeitijd zó vroeg, dat klein hoefblad ook afhankelijk is van de wind. Doordat ze krachtig heen en weer kunnen worden bewogen kan er stuifmeel van de mannelijk bloeiende bloemen naar de vrouwelijk bloeiende bloemen van een ander hoofdje waaien.

Slikplaten
Via de Oude Dooijemanswaard kom ik uiteindelijk weer terug op de Bandijk en rijd met de wind in de rug terug naar Dordt. Onderweg geniet ik van een bijzonder spectaculaire luchtshow van meer dan 1000 grutto’s. De vogels scheren heen en weer over de drooggevallen slikplaten. De wolk grutto’s verandert voortdurend van positie en raast door het open landschap. Door de snelheid is er sprake van een fascinerende reeks aan snel wisselende contrasten, veroorzaakt door de lichte onderzijde en donkere rugdelen van deze fraaie steltlopers.

Aanhoudende oostenwind veroorzaakt lagere waterstanden dan gewoonlijk.

Deze getijdenwerking ontstaat onder andere door de aantrekkingskracht van de maan en de zon op het water van de aarde.

Aangezien de aarde in 24 uur om haar eigen as draait, wordt het water sterker en minder sterk aangetrokken, waardoor hoog- en laagwater elkaar afwisselen. De waterstanden kunnen met een redelijke nauwkeurigheid jaren vooruit worden voorspeld. We noemen dat in de getijdentabel het astronomisch getij.

Maar de actuele waterstanden kunnen bijvoorbeeld komen door een hoge rivierafvoer. Ook een aanhoudende oostenwind kan dus zorgen voor een behoorlijk variërende waterstand.

Bron: AD Rivierenland