De Amerikaanse rivierkreeft rukt op en maakt van Nederlandse oevers een gatenkaas

Amerikaanse rivierkreeften zijn met een onstuitbare opmars bezig in Nederland en perforeren met hun gangetjes de oevers. Ook de kade onder de monumentale molens van Kinderdijk is getroffen. Waar komt de exoot toch vandaan en belangrijker: hoe komen we er weer vanaf?

En hier zit er dan eentje, een mannetje.’ Bas van der Wal trekt een fuik tevoorschijn met een rode Amerikaanse rivierkreeft erin. ‘Kijk, hij is een schaar kwijt, mogelijk na een gevecht met een ander mannetje’, wijst de bioloog van Stowa, het onderzoeksbureau van de waterschappen. Van der Wal werkt mee aan een onderzoek dat op 330 locaties de verspreiding van de exoot in kaart moet brengen.

Je zou het met de vangst van het eenzame exemplaar met slechts één rode geknobbelde schaar vanochtend in de Weipoortse Vliet bij Zoeterwoude niet zeggen, maar de rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii) maakt een opmars in Nederland. Het waterdier heeft amper natuurlijke vijanden en vindt het waterrijke westen een walhalla aan slootjes, vaarten en watergangen. Vanuit het veenweidegebied in Zuid-Holland rukt de exotische kreeft op naar het oosten, voor een jaarlijkse paringsdrift die de hele maand september duurt. Ze lopen dan met opgeheven scharen vervaarlijk zwaaiend over fietspaden, op zoek naar nog niet gekoloniseerde watergangen.

‘Pal boven de waterlijn op kadeoevers of slootkanten graven ze horizontale gangetjes’, vertelt Van der Wal. Daar legt elke kreeft zo’n duizend eitjes, vinden moeder en broed beschutting en zoeken de piepjonge kreeftjes het water op.

Geperforeerd
Door al die gangetjes en holletjes tot wel 50 centimeter diep raakt de oever geperforeerd, zegt Van der Wal. ‘Er kunnen verzakkingen optreden, zeker als er ook schapen en koeien overheen lopen. Een dijk zal er echter niet van doorbreken’, denkt de bioloog.

Waterschappen en terreineigenaren zoals boeren moeten steeds vaker oevers herstellen. Bovendien zorgt al dat gewroet van de rivierkreeften voor tot wel 25 procent meer slib en dus extra kosten voor baggerwerk.

Meer zorgen nog baart het ecologen dat de kreeft de waterkwaliteit verziekt. ‘Hij knipt waterplanten af, woelt de bodem om, vertroebelt het water en eet larven van vissen, libellen en amfibieën op. De ecologische doelen van ons waterbeleid worden ondermijnd door deze kreeft.’

Lekkernij
Bij waterschap Rivierenland meldt ecoloog Ronald Gylstra schade aan een boezemkade bij Kinderdijk, waar de monumentale molens staan. ‘De kade staat aan beide kanten in het water en is door een andere exoot, de gestreepte Amerikaanse rivierkreeft beschadigd. Al was daar samenwerking met een muskusrat.’ De herstelkosten bedroegen 10 duizend euro per meter.

Zoals zo vaak met de opmars van exoten speelt handel een grote rol in het ontstaan ervan. De staart van het kreeftje is een lekkernij in vissalades en de kreeft wordt ook wel in aquaria gehouden. Je kunt ze gewoon levend kopen bij de groothandel, die ze krijgt van vissers en kwekers uit Spanje en Israël.

Aquatisch ecoloog Bram Koese van Naturalis weet waar de ellende begon. ‘Een restauranthouder in Den Haag kreeg in 1985 een proefpartij uit Kenia. De dieren werden te klein bevonden om te eten en hij zette ze uit mededogen uit bij de Hooikade. Uit latere vondsten in Amsterdam, Zutphen en Breda blijkt dat hij medestanders had.’

In de sloot
Particulieren die de felrode kreeftjes in hun aquarium houden, raken er vaak op uitgekeken, zeker als het dier alle overige bewoners heeft opgegeten. ‘Ook zij gooien de kreeften waarschijnlijk in de sloot.’

Is het een idee om met netten alle rivierkreeften weg te vangen? ‘Zinloos en kortzichtig’, oordelen de ecologen. ‘Het vergt veel inspanning. Je vangt alleen de volwassen dieren, waardoor je een enorm leger aan kleine kreeftjes overhoudt dat doorgroeit. In het Gooi hebben ze het geprobeerd, maar ze zijn ze niet kwijt’, zegt Van der Wal. ‘Bovendien vreten de kreeften ook elkaar op’, vult Koese aan.

Een robuuster systeem met meer natuurvriendelijke oevers met een flauw talud biedt vermoedelijk meer soelaas om de schade te beperken. ‘De kreeften hebben een voorkeur voor steile wanden, recht op de waterlijn. Een flauwe, flink begroeide oever vinden ze minder prettig’, aldus Van der Wal. Hij wijst erop dat zich intussen ook natuurlijke vijanden van de kreeften melden. ‘Ik zag een kraai een kreeft verschalken. Reigers, eenden, futen en bruine ratten lusten ze ook, en jonge kreeften zijn voer voor snoekbaars en paling’, zegt de ecoloog, terwijl eenden luid gaan snateren. ‘En voor de rest vrees ik dat we moeten leren leven met de exotische rivierenkreeften.’

Bron: Volkskrant