Artikel Kontakt: Klimaatgezant en lokaal adviseur klimaatbeleid: ‘Iedereen heeft invloed’

REGIO • Je machteloos voelen tegenover mondiaal klimaatgeweld is begrijpelijk, maar Marcel Beukeboom en Maureen Pesman kijken verder. Ook wereldwijd kunnen we niet zonder lokale burgers en overheden, stellen zij. Beukeboom is klimaatgezant van het Koninkrijk der Nederlanden, Pesman is strategisch adviseur klimaatadaptatie en bodemdaling bij de gemeente Molenlanden.

Beukeboom was aanwezig bij alle grote klimaatconferenties in de afgelopen jaren, van de klimaattop in Marrakech (2016) tot de top in Madrid vorig jaar. “Ik adviseer ministers, voer zelf het woord en ben betrokken bij de technische kant van onderhandelingen. Mijn taak is vooral: het meekrijgen van een grotere groep. Er komen 20.000 tot 30.000 mensen naar zo’n top, slechts een beperkt groepje zit aan de vergadertafel. Daaromheen heb je een soort huishoudbeurs waar invloedrijke mensen komen. Ook uit het bedrijfsleven en de financiële wereld zijn er mensen, want ook zij zien dat dit een belangrijk vraagstuk is.”

Te weinig
Pesman werkt mee aan de adaptatiestrategie Alblasserwaard-Vijfheerenlanden en probeert de thema’s klimaat en bodemdaling te verankeren in de visies, het beleid en uitvoering in Molenlanden. “Ik denk dat je als gemeente initiatieven moet stimuleren”, zegt ze. “Voorbeelden zijn de Boomgaard in Arkel en vergroening van het schoolplein van obs De Tuimelaar in Nieuw-Lekkerland. Er gebeurt al veel, maar ik vind dat hier meer mogelijkheden voor moeten komen. Vooral als meerdere partijen samenwerken kan er een bureaucratische molen ontstaan, dat moeten we zoveel mogelijk voorkomen.”

De beste energie
Ook Beukeboom zou graag zien dat het allemaal sneller gaat. “De coronacrisis zorgt ervoor dat er in de hele wereld ongeveer dezelfde maatregelen genomen zijn.” Hij laat een krachtterm vallen. “Ik had dat gewild op het gebied van het klimaat!” Over wat er moet gebeuren: “We moeten nadenken over de processen en systemen die we hebben opgebouwd. Moeten spullen wel van ver komen? Hebben we ze eigenlijk wel nodig? Zijn er duurzame of circulaire alternatieven? En voor energie geldt: de beste energie is niet gebruikte (of niet opgewekte) energie. We zullen in alle opzichten zuiniger moeten worden.”

Ontgoocheld
Na de top in Parijs in 2015 overheerste optimisme. Landen bleken in staat goede afspraken te maken. Tijdens de conferentie in Marrakech sloeg het om. “Tijdens die top werd Trump gekozen. Een grote schok voor iedereen die daar was. De VS zou met China het voortouw hebben genomen, de EU had een goede ondersteunende rol. Ineens draaide de VS 180 graden, waardoor China in zijn schulp kroop en de EU gedwongen werd in de spotlights te treden. Ik kwam er ontgoocheld vandaan. We hadden gehoopt de volgende stap te kunnen zetten. In 2017 was er geen technische voortgang meer. Het jaar daarop gingen we naar Polen. In Parijs was al afgesproken dat we in Polen de regels verder vast zouden leggen. Maar lastige vraagstukken, daar kwamen we niet uit. En als je niet alles akkoord kunt krijgen, is er niks akkoord. Vorig jaar togen we naar Madrid. Dat was een vrij goede conferentie, maar we trokken nog geen conclusie.”

Lat hoger
Voorafgaand aan de top in Parijs hadden alle landen een plan ingediend waarin ze aangaven hoe ze zouden bijdragen. “Als alle landen zouden doen wat ze hadden opgeschreven, zou de aarde nog bijna 3 graden opwarmen. Dus werd er ook afgesproken dat we onze ambities om de vijf jaar zouden verhogen. Dit zou het jaar moeten zijn waarin we collectief de lat hoger zouden leggen. De Britten zouden in november 2020 het voortouw nemen. Toen kwam corona. De top is uitgesteld met een jaar.”

Geen steenkool
Als klimaatdiplomaat had Beukeboom zoveel mogelijk landen mee willen krijgen in de plannen. “Ik ben al naar Zuid-Afrika en Mexico geweest om hierover te praten. Dit jaar zijn we veel meer online actief, onder ander om Zuid-Korea en Japan ertoe te bewegen beter mee te doen. Onze ambassades zeggen: wat je gedaan hebt, heeft effect gehad. In Japan heeft een aantal banken gezegd: we gaan geen steenkool meer financieren.” Dat het overleg nu via internet moet plaatsvinden heeft een groot nadeel: “Landen die het niet met ons eens zijn, nemen bij wijze van spreken de telefoon niet op. Voorheen kwam je vertegenwoordigers van die landen tegen in de wandelgangen. Nu spreek ik hen nauwelijks of helemaal niet meer. Het risico is dat we ze kwijtraken.”

Eigen leefomgeving
Wereldwijd tot overeenstemming komen is lastig, lokaal is de realiteit al even weerbarstig. Pesman: “Op bewonersavonden hoor ik mensen zeggen: ‘Natuurlijk willen we een groene leefomgeving. Maar we willen wel voor onze deur parkeren.’ Daarbij komt: het is ingewikkeld. Wat kunnen wij doen om de wereld beter te maken? Maar het gaat niet alleen om een mooie wereld, het gaat vooral om je eigen leefomgeving.”

Betaalbare woningen
Strijdige belangen maken de realisatie van nieuwbouwplannen moeilijk. “Een ontwikkelaar moet aan nieuwbouw kunnen verdienen. Nu zijn er zoveel eisen dat huizen al snel te duur worden voor starters. Er moet groen komen, huizen moeten optimaal geïsoleerd zijn, er moet iets tegen bodemdaling worden gedaan… Je merkt wel dat projectontwikkelaars, wethouders en de raad er steeds meer mee bezig zijn. We zijn nu bezig met een verkenning: wat kunnen wij doen? Als Molenlanden betaalbare woningen wil laten bouwen, moeten we nagaan hoe ons gebied in elkaar zit. Creëer kansen waar het volhoudbaar is in plaats van op de slechtste grond woningen te bouwen.”

Marcel: “Moet dat bij gemeenten liggen? Misschien moet je het vanuit landelijk perspectief bekijken.Je zou zeggen: bouw op de hoger gelegen gronden in Nederland.” Maureen: “Ik denk dat dat de realiteit is. Dit kun je niet als gemeente alleen. Daarbij komt: je hebt ook te maken met eisen van de provincie.”

Arm en rijk
Aanpassing aan het klimaat maakt de verschillen tussen arm en rijk extra voelbaar, zowel op lokaal niveau als wereldwijd. Beukeboom: “Ontwikkelingslanden zeggen: we zijn in deze situatie omdat jullie je rijkdom hebben gebouwd op olie en al jullie oerbossen hebben gekapt. Daar zit onrechtvaardigheid. In ons streven naar maximaal 1,5 graden opwarming van de aarde werken we in eerste instantie aan terugdringing van het gebruik van fossiele brandstoffen. Je zit daarvoor met 195 landen aan tafel. Ook met landen wiens bestaan afhangt van verkoop van fossiele brandstoffen. Ik heb bij vergaderingen gezeten waar rijke Arabieren het presteren te zeggen: we willen wel compensatie. Je moet belangen met elkaar in overeenstemming zien te brengen.”

Trends
Maureen: “Klimaatadaptatie is juist niet elitair. Lokaal voedsel produceren, ov verbeteren, minimalisme, geen spullen aanschaffen uit andere werelddelen; ik verwacht dat dit soort trends verandering teweeg zullen brengen.”

Marcel reageert: “Je wilt niet het beeld creëren dat het iets elitairs is. Maar klimaatverandering slaat het hardst toe in de armste landen. Ook in Nederland zal het harder aankomen bij mensen met een kleinere beurs. Als het warmer wordt heb je daar bijvoorbeeld meer last van in een slecht geïsoleerd huis. Voor een deel gaat verduurzamen meer geld kosten. Toch moet het betaalbaar zijn, we willen dat iedereen mee kan doen. Ik denk dat we een toekomst tegemoet gaan waarin de balans in het huishoudboekje gaat verschuiven. Eten wordt misschien duurder. De overheid heeft de taak om ervoor te zorgen dat de lasten evenredig verdeeld worden, dat de transitie gestimuleerd wordt. Bijvoorbeeld door met btw-tarieven het ene hoger te belasten dan het andere. Dat is een zoektocht die we met elkaar moeten afleggen.”

Allemaal iets doen
Beukeboom en Pesman zijn het allebei niet eens met burgers die zeggen dat de politiek het klimaatprobleem moet oplossen, omdat we als individu de klimaatverandering niet kunnen stoppen. Beukeboom: “Iedereen heeft invloed. Het akkoord van Parijs, daar moeten we allemaal iets voor doen. Je kan niet zeggen: ja maar als de Chinezen niks doen heeft het geen zin. Nee, wij houden ons aan ons deel van de deal en gaan ervan uit dat anderen dat dan ook doen. Een Amerikaanse Harvard professor zei: ‘Leaders are our elected followers’. Leiders sturen omdat ze voelen wat er in de samenleving gebeurt. In de G20-landen zien we dat driekwart van die samenlevingen bezorgd is over het klimaat. Een stevige basis dus om in actie te komen.” Pesman knikt. “De bestuurder acteert op beweging vanuit de samenleving, dat zie je ook op lokaal niveau. Mensen vragen aan bestuurders: wat kunnen jullie hiermee, zodat we kunnen aanknopen bij initiatieven?”

Anders beleggen
Ook investeerders zien dat ze in beweging moeten komen in een veranderende werkelijkheid, constateert Beukeboom. “De betere bedrijven zien ook wel dat hun belang op langere termijn parallel loopt met wat besproken is op klimaatconferenties. Ze zien dat beleggen in olie op lange termijn niet veilig meer is, dat ze iets anders moeten gaan doen, zoals beleggen in hernieuwbare energie of biologische landbouw.”

Beukeboom vervolgt: “Frank Elderson, bestuurslid van De Nederlandsche Bank vertelde een anekdote. Tijdens een toespraak, zeven jaar geleden, had hij het over het duurzaamheidsbeleid van de bank en noemde de energiehuishouding van het kantoor als voorbeeld. Een jongeman zei: ‘U begrijpt het niet meneer Elderson. Het gaat om jullie kerntaken.’ Op dat moment viel bij hem het kwartje, zei Elderson. Sindsdien brengt DNB bijvoorbeeld klimaat- en milieurisico’s in kaart voor de financiële sector, onder andere door een klimaatstresstest voor banken in te voeren, en belegt DNB reserves op een duurzame manier. Ik kom steeds meer mensen tegen die net als Elderson zien: het grotere plaatje, daar heb ik ook invloed op.”

Bron: het Kontakt/Beeld: Peter Paul Klapwijk