Artikel Kontakt: Nieuwe identiteit voor de regio dankzij aanpassing aan klimaat

REGIO • Landschapsarchitect Peter de Ruyter uit Haarlem is zoon van een boomkweker uit Boskoop. Hij kijkt op een vernieuwende manier naar de uitdagingen waar boeren en burgers in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden voor gesteld staan. ‘We zijn toe aan de volgende ontwikkelingsslag.’

Als jochie leerde De Ruyter van zijn vader hoe belangrijk een goede bodem is. Bij de Hoge Molen in Kinderdijk, met uitzicht op een plek waar mensen al jaren leven met water, vertelt hij welke omslag noodzakelijk is. “Om inklinking van het veen tegen te gaan, moet je het nat houden. Ook verzilting is een item. In droge zomers drijft de zouttong de Lek en Merwede op en loopt de kwaliteit van inlaatwater achteruit. Dus moeten we zorgvuldiger omgaan met ons neerslagoverschot, het gebiedseigen water.”

Vaste mest
Om een hoger waterpeil in het voorjaar mogelijk te maken, moeten we volgens De Ruyter stoppen met drijfmest. Hij pleit voor de terugkeer van strooiselstallen. “Dan kun je poep en urine van elkaar scheiden. Dat is goed voor het beperken van de stikstofuitstoot. Dit is actueel, kijk naar het rapport van de Commissie Remkes. Als je vaste mest uitrijdt, hoef je in februari niet met een enorme giertank het land in en kun je de waterpeilen hoger houden.”

Regenwormen
“Vaste mest is ook goed voor weidevogels, want het bodemleven wordt erdoor geactiveerd en regenwormen vinden het prettig. Die maken gangen waardoor water naar beneden kan. Zo wordt het vochtvasthoudend vermogen van de bodem versterkt. Bij het injecteren van drijfmest komen alle regenwormen omhoog. Jammer, want ze zorgen ervoor dat je bodem vitaal is.”

Opbouwend gesprek
Hij betreurt het dat sommige boeren wegkijken. “Je hebt in deze regio twee stromen: de natuur- en landschapsbeheerboeren – zoals de mensen van Symbiose in Noordeloos – en de gangbare boeren die produceren voor de wereldmarkt. Bij die laatsten zijn er die de bodemdaling ontkennen. Dat lijkt me geen goede basis voor een opbouwend gesprek. Het is ook in het belang van de boer dat er voldoende grondwater is en dat de bodem vitaal en vruchtbaar is.”

Maatschappelijke opgave
“Het zou goed zijn als er een plek zou zijn waar je die discussie open en respectvol kunt voeren, zonder te ontkennen wat er gaande is. Onder ogen zien dat er opgaven liggen en die op een intelligente manier combineren. De stikstofcrisis is ook een kans om de klimaatcrisis op te lossen. De maatschappij is daarbij gebaat, dus is het logisch dat die financieel helpt. Het is geen agrarisch probleem, maar een maatschappelijke opgave.”

“Het punt is dat boeren vastzitten in een financieringsstructuur. Ze hebben een afschrijftermijn van twintig, dertig jaar. Daarom is het een lange termijnvisie. Je moet weten waar je naartoe wilt, dat ben je verplicht aan jonge boeren. Wat zijn de kansen, hoe blijft het vol te houden?”

Samen doen
Er gaan dus nog enkele decennia overheen voordat de noodzakelijke veranderingen praktijk zijn. “Daarbij kan de droogtediscussie een blessing in disguise zijn, een aanjager voor de transitie van de landbouw. We hebben te lang het water naar de zee gedragen. Een omslag in het waterdenken is noodzakelijk. Ik wil bewustwording op gang brengen, laten zien dat je het met elkaar moet doen. Voor burgers begint het met hun democratische taak. Daarnaast kunnen ze producten afnemen bij boeren die het anders doen en zich bemoeien met zaken als bermbeheer. We moeten het sámen doen: boerenorganisaties, gemeenten en het waterschap, met de provincie als regisseur.”

Bosboeren
De kansen verschillen per dorp, constateert de landschapsarchitect. “Op het hogere deel rondom Ameide en Meerkerk kun je bosboeren hun werk laten doen. Ik heb het over agroforestry, een combinatieteelt van fruit- en notenbomen, met struiken waarvan je kunt oogsten. Een voedselbos op grotere schaal. Rondom Ameide en Vianen zie je al populierenakkers, houtteelt. We moeten nagaan waar we bos kwijt kunnen om CO2 vast te leggen. Je houdt ook water vast met loofbomen. Teelt van riet en wilgentenen is streekeigen en te gebruiken als strooisel in de stallen van de Binnenwaard.”

Waterdiensten
Rondom het Natura2000-gebied Donkse Laagten bij Brandwijk ligt de keuze voor extensivering van de landbouw voor de hand, denkt De Ruyter. “Een overgangszone naar gangbare landbouw. Dit kan ook voor toeristen veel betekenen; het gebied wordt afwisselender. Coöperaties van boeren kunnen waterdiensten verzorgen, door water vast te houden op hun percelen, zodat je in het voorjaar gebiedseigen water hebt. Boeren krijgen dus een rol bij het opslaan van CO2 en het vasthouden van water, zijn niet langer alleen bezig met melkproductie. Misschien moet je ook toe naar een ander type koe. De binnenwaard kan een nieuwe identiteit en kwaliteit krijgen.”

Grondwatervoorraad
“De manier waarop we omgaan met ons grondwater is essentieel voor de start van je gewassen in het voorjaar. In de winter moet je de grondwatervoorraad aanvullen. Nu zie je dat in de winter maximaal wordt uitgepompt, waardoor je het grondwaterniveau omlaag brengt.” Wijzend op een plattegrond: “Je zou een tussenboezem kunnen creëren door een kade te leggen langs water dat er al ligt, voor extra opslag in natte periodes. We moeten leren meebewegen met de seizoenen.”

Volgende ontwikkelingsslag
De Ruyter is optimistisch over de toekomst van de regio. “Holland komt van Holtland, houtland. Dit deel van Nederland was een groot veenkussen. Door ontginning is de bodem gaan dalen. Maar in het Ilperveld in Noord-Holland groeit het veen weer, doordat biomassa zich opstapelt. Er zijn dus mogelijkheden om het veen te stabiliseren of zelfs te laten groeien. We zijn nu toe aan de volgende ontwikkelingsslag in ons Holtland.”

Meer op: peterderuyterlandschap.nl

Bron: het Kontakt/Beeld: Peter Paul Klapwijk