Twintig jaar Stichting Boerderij & Erf: een ode aan de stookhokken, bleekveldjes en bakhuizen

STRUINEN DOOR DE STREEK | Wekelijks struinen verslaggevers Levien Vermeer en Matthijs Daniëls door de geschiedenis van deze streek. Deze week vieren ze het twintigjarig bestaan van de Stichting Boerderij & Erf Alblasserwaard-Vijfheerenlanden-Krimpenerwaard en horen over stoep-, boen- en stookhokken, bleekveldjes en bakhuizen.

De dames Nel Hakkesteegt uit Groot-Ammers en Joke Vonk uit Goudriaan, lid van de Werkgroep Inventarisatie Boerenerven, zijn het hartgrondig met elkaar eens: boer zijn is geen beroep, maar een roeping. ,,Je bent zeven dagen in de week hard aan het werk, dat is een levenswijze.’’

Maar door onder andere de schaalvergroting in de landbouwsector neemt het aantal boerenbedrijven in hoog tempo af, vertelt Nel. ,,Omdat veel boerderijen dreigden verloren te gaan door verval en ruilverkaveling, zijn we die gaan documenteren onder de bezielende leiding van de inmiddels overleden Huib de Kok.’’

Terwijl vroeger één boerengezin op een boerderij woonde, zien we nu de landelijke trend dat boerderijen worden gesplitst bij verkoop, omdat het opknappen kapitalen vergt. Historische hofstedes veranderen zo in moderne woningen op een leeg en strak erf, en dat is de in 1999 opgerichte Stichting Boerderij en Erf Alblasserwaard-Vijfheerenlanden-Krimpenerwaard in Groot-Ammers, een doorn in het oog.

Behouden van streekeigen kenmerken
De nu 20-jarige stichting maakt zich sterk voor de bestaande cultuur: het behoud en de ontwikkeling van de boerderij in haar werkgebied. Ook buitenstaanders onderschrijven deze visie. Landschapsarchitecte Jans Bos kwam uit Capelle aan de IJssel naar Goudriaan en is betrokken bij het adviseren van nieuw aan te leggen erven en tuinen en het terugbrengen en behouden van het groen ,,Ik denk graag mee bij het behouden- of terugbrengen van streekeigen kenmerken van gebouw en erf, zoals de stoep-, boen- en stookhokken, bleekveldjes en bakhuizen. Gelukkig neemt de belangstelling voor die kenmerken weer toe.’’

Nel zegt: ,,Zo’n vijftig jaar geleden had de tuin bij een boerderij alleen ‘nut’. Er was soms een klein sierstukje met begonia’s en afrikaantjes, maar de nadruk lag op de groentetuin.’’

Wybertjes en halve maantjes
Joke Vonk woont samen met haar man Jaap in de boerderij van zijn moeders opa uit 1873. Hun boerderij is een Rijksmonument en ze heeft het erf ervan voor de Werkgroep zelf geïnventariseerd. ,,Jaaps moeder had een mooie voortuin met van die wybertjes en halve maantjes van buxus met hortensia’s erin, en een perenboom, en leilindes voor de schaduw. Dus er is een aparte bloemen- en groentetuin en ook een boomgaard. We hebben geen klompenrek, maar wel een klompenschraper en een kousenmik. Dat is een stok, meestal van wilgenhout, die in de grond gestoken was waar de gewassen gebreide kousen van het gezin aan gehangen werden.’’

Van de vroegere kaaskamer werd een woonkamer gemaakt en de paneeldeuren zijn vervangen door gladde exemplaren, maar de bakelieten stopcontacten zijn gebleven. Joke vertelt verder: ,,De grupstal staat nu leeg. Vroeger stond de eerste koe tot bij de keukendeur. Ik was bang van de koeien en als ik er langs moest vroeg ik altijd: ‘hij staat toch nog wel vast?!’ De stier stond gelukkig in de wagenschuur.’’

,,Het toilet was buiten op ’t pad. Destijds moesten ze het zonder waterleiding doen en was er een pompbak in de keuken, in plaats van het tegenwoordige aanrecht. De oliestellen zijn vervangen door een modern gasstel. In het stoep- of spoelhok stond een kachel om water op te koken, daar werden de kaasvaten schoongemaakt en werd je in de teil gewassen.’’

Ter gelegenheid van het jubileum van de Stichting is door de dames van de Werkgroep, samen met Jans Bos en bewoonster van het voormalige burgemeestershuis in Goudriaan Sheila van den Berg, een fietstocht georganiseerd op zaterdag 7 september. De route voert langs bijzondere boerderijen en andere markante locaties, vertelt Nel enthousiast. ,,Op drie van de elf boerderijen is een expositie te bekijken, over oude boerenerven- en gebruiken, kaas maken, en het boerenleven.’’

Modelboerderij
In de schuur bij Joke is ook een maquette van de modelboerderij van Rokus van de Giessen te bewonderen, en Sheila verkoopt daar brocante. Onderweg kan men een ijsje eten bij de ijsboerderij, of wijn proeven op het wijndomein van Bas Kon in Goudriaan. Verder zijn het stadhuis van Nieuwpoort en museum het Regthuys in Giessenburg te bezoeken, net als de Achterlandse molen in Groot- Ammers. Vlakbij de molen kunnen fietsers en wandelaars uit komen blazen in mijn theetuin ‘de Winde’. Joke oppert: ,,Per auto kun je ook op alle plekken komen, dus bij slecht weer is dat zeker een goed alternatief.”

Jubileumfietstocht van 20 tot 40 km op zaterdag 7 september van 10.00 tot 17.00 uur. De route is via de site www.boerderijenerf.nl te downloaden en deelname is gratis.

Bron: AD Rivierenland/Beeld: