Op de koffie bij… | De Groene Hofstee te Hei- en Boeicop

Bezoek aan de boerderij waar Den Hâneker (bijna 30 jaar geleden) is opgericht.

In de jaren tachtig kwam een aantal agrariërs bij elkaar rondom wereldvoedseldag. Ze stonden stil bij het thema ‘mondiaal denken en lokaal handelen’ en uiteindelijk resulteerde dit in contacten in  verschillende werelddelen. Deze groep ‘De WAV’ heeft afgelopen 9 november hun 40-jarig jubileum gevierd. Begin jaren negentig kwam de overheid met een voorstel om de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden een speciale bestemming te geven. Door deze zelfde groep agrariërs was dit een duidelijk discussiepunt. Ze vroegen bij de overheid om de uitgangspunten om daar uitvoering aan te kunnen geven. Den Haag stemde hier mee in en zo werd onze agrarische natuur- en landschapsvereniging Den Hâneker opgericht. De voormannen waren Teunis Jacob Slob, Max van Tilburg, Frits Kool en Floor Kool. Met de provincie Zuid-Holland en dienst landelijk gebied (DLG) werd een convenant gesloten voor de uitvoering van het plan. De vereniging Den Hâneker had vanaf het begin niet alleen agrariërs als lid maar juist ook burgers, dit was nieuw voor Nederlandse begrippen. En als snel sloten meer leden zich er bij aan. Er ontstonden diverse werkgroepen die aan de slag gingen met een thema. En de werkgroep zorgboeren is zelf uitgegroeid tot een eigen professionele stichting. Op dit moment zijn er vier werkgroepen: Agrarisch natuurbeheer, Duurzame landbouw (WAV), Educatie en Recreatie&Toerisme. De werkgroep de Vierdaagse Alblasserwaard is dit jaar opgeheven vanwege een gebrek aan voldoende vrijwilligers en de steeds strenger wordende regels. Volgend jaar zal Den Hâneker 30 jaar bestaan en dan hoort u meer over hoe het in de eerste jaren ging maar nog steeds geld: Samen sterk voor de streek!

Dinsdag 24 oktober, half 10 op weg naar de boerderij aan de Hei- en Boeicopseweg 14, waar in het Achterhuis in 1994 de vereniging Den Hâneker is opgericht. Volgend jaar, 2024 viert Den Hâneker dus zijn 30-jarig jubileum!

HISTORIE VAN DE BOERDERIJ
De Groene Hofstee is een grote boerderij die rond 1900 is gebouwd met typische groene luiken waar Gert-Jan en zijn vrouw Ria, zoon Arjen en dochter Tanja wonen. Ze vormen samen een maatschap van het biologische boerenbedrijf. Tanja ontvangt ons in haar gezellig deel van het huis met koffie/thee en zelfgebakken cake. Gert-Jan sluit later aan. De boerderij is vroeger gebouwd door Cees Kok, die behalve deze ook andere boerderijen in zijn bezit had. Cornelis Kok behoorde tot de notabelen en was o.a.  wethouder en had zitting in het Waterschap. Toen hij en zijn vrouw kort na elkaar kinderloos stierven konden sommige erfgenamen de successierechten niet betalen om te kunnen erven. De grote boerderij ging over naar de notaris die dit bedrag in de crisis van de jaren ’30 wel kon betalen. In 1938 kwamen de opa van Gert-Jan met zijn vrouw en zoons als pachtboer op de boerderij. In de jaren ’80 en ‘90 werd de boerderij en de weilanden rondom geleidelijk eigendom van pa Kool, zoon Frits (6 jaar geleden plotseling overleden) en zoon Gert-Jan. De drie mannen hadden zo hun eigen progressieve en duurzame ideeën die pasten bij goed rentmeesterschap.

HOE GING HET TOEN?
Gert-Jan schetst hoe het vroeger aan toe ging in de weilanden. Per schouw ging men melken en werd ook de mest vervoerd naar het land. Als het te nat was mochten de paarden niet over de weg omdat ze alles stuk trapten. Wat wij ook niet wisten is dat riet een veel gebruikt soort was als dakbedekking en vroeger de dakpannen voor rijkdom staan. Inmiddels is riet juist luxer dan dakpannen.

Het slootschonen werd met de hand: sloothaak en himphamp gedaan en dat wel 40 ha, dit noemde men banwerk. Als je het werk niet op tijd had gedaan ging je in de ban en dat betekende dat je tijdelijk van bepaalde rechten werd uitgesloten. Het ouderwetse slootschonen had als voordeel dat de waardevolle vegetatie in de slootkanten bewaard bleef. Toen het slootschonen werd gemechaniseerd is veel van deze vegetatie verdwenen. Door goed gebruik van machines kan de vegetatie weer herstellen.

HOE GAAT HET NU?
De familie Kool heeft 95 melkkoeien in een vrijloopstal en een bijbehorend aantal jongvee.

Een aantal stiertjes blijft op het bedrijf als ossen en die worden in de uiterwaarden van Everdingen en Culemborg geweid tot een leeftijd van 2 á 3 jaar. Op het erf wordt rauwe melk uit de tap aangeboden, net als potjes honing (van de vriend van Tanja) en op afspraak kan er vlees van de biologische koeien gekocht worden. Over de boerderij loopt een wandelpad door de mooie bloemrijke slootkanten en kruidige weiden. Op de boerderij is iedereen welkom voor een kijkje in de stallen en op het erf of voor een praatje. Dit kijkje in de “keuken” van de boerderij verrijkt je blik! Zowel Arjen als Tanja hebben beiden de HAS in Den Bosch gevolgd en op verschillende bedrijven stagegelopen. Arjen melkt in principe elke dag en Tanja werkt ook een aantal dagen op een zorgboerderij aan de Minkeloos in Noordeloos. Zij is degene die in het Den Hâneker bestuur zit. Een functie die zij met veel passie vervult en graag van alles organiseert. Gert-Jan is actief op diverse fronten van het boerenbedrijf en samen met Arjen volgen ze de nieuwste ontwikkelingen die zo nodig van kritisch commentaar worden voorzien. Een grote wens voor Den Hâneker is meer natuurkwaliteit door een stuk basiskennis bij boer, burger en buitenlui zodat een ieder zich verbonden en verantwoordelijk voelt voor zijn/haar leefomgeving.

Voor Gert-Jan is weidevogel- en slootkantenbeheer vanzelfsprekend, en ook het koeiengedrag en het item wel of geen bomen in het land hebben zijn passie. Als we het hier met elkaar over hebben verliezen we de tijd uit het oog. In de hal van Tanja siert een oude landkaart uit 1767 van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden die op een aantal aanpassingen na nog behoorlijk actueel is.

TENSLOTTE
Dan naar het achterhuis, waar destijds de ondertekening van de oprichting van Den Hâneker heeft plaatsgevonden. Het achterhuis biedt nu onderdak aan boerenzwaluwen die dicht bij de deur toch geweerd worden met wat gaas zodat ze niet alles onder poepen. Heel bijzonder om te zien dat op deze plek, zo’n belangrijk document is getekend. Tenslotte naar de stal waar in een afkalfhok een koe met haar 2 dagen oude kalfje staat. Omdat het gaat regenen gaat het windbreekscherm aan de ene kant al automatisch naar beneden. De andere kant van de stal blijf altijd open. Zodra het mogelijk is mogen de koeien weer naar buiten maar gezien het natte weer lijkt het dit jaar niet meer te gebeuren. In de stal zijn 4 rassen te zien, het standaard Holstein Frisians, wat blaarkop, MRIJ en ook Fries Hollands. Het laatste ras bevalt Gert-Jan erg goed, daar mogen er meer van komen.

TOEKOMST DEN HÂNEKER
In de toekomst zal kennis verbreden en kennis overdragen een speerpunt van Den Hâneker zijn. Een ouderwets herbarium wordt app en het zou mooi zijn als je daarop direct kan invullen welke plant je waar gevonden hebt om daarvoor beloond te worden. Maar hiertussen zit nog een groot gat. In het begin van Den Hâneker leverden we maatwerk. En daarbij werkte een resultaatbeloning stimulerend om kennis te onthouden. Later werden het standaard maatregelen waarbij de natuur er helaas niet op vooruit is gegaan. Het is met natuur net als met koeien, je moet er mee bezig blijven om je kennis te vergroten en vast te houden. Maatwerk en liefde voor natuur en milieu overbrengen kost tijd dus nog genoeg werk voor Den Hâneker de komende jaren!

Tegen half 2 nemen wij afscheid. Dank voor jullie gastvrijheid en de kennis die jullie met ons wilde delen.
Marjan van de Graaf en Willy Strube