Insectensterfte: breng de basiskwaliteit van de natuur op orde!

Een nieuw wetenschappelijk artikel luidt de noodklok. Het verschijnt in het aprilnummer van Biological Diversity, maar haalde gisteren al de voorpagina van the Guardian. Dagelijkse berichten over Brexit en Trump werden verdrongen door de alarmerende kop ‘Ineenstorting natuur dreigt door kelderende aantallen insecten’.

Het artikel is de mondiale opvolger van het Duitse onderzoek naar insectensterfte dat vorig jaar zoveel stof deed opwaaien. Het artikel is gebaseerd op 73 studies van over de hele wereld. De belangrijkste conclusies: ruim 40% van de soorten insecten gaat achteruit en een derde is bedreigd, het tempo van uitsterven van insecten is acht keer hoger dan dat van zoogdieren, vogels en reptielen en het totale gewicht aan insecten zou met een schokkende 2,5% per jaar afnemen.

Dramatische achteruitgang brengt vogels in de problemen
Deze dramatische achteruitgang van insecten sleept een hele reeks soorten die afhankelijk zijn van insecten met zich mee. De dreiging dat ecosystemen hierdoor verder instorten is reëel. De effecten op bijvoorbeeld vogels zijn enorm. Zeker in de broedtijd zijn bijna alle vogelsoorten aangewezen op insecten als voedingsbron. Korhoen-, patrijs-, veldleeuwerik- en gruttokuikens zijn allemaal afhankelijk van insecten. Ook jonge huismussen eten insecten. Tapuiten en grauwe klauwieren hebben grote insecten nodig. Het is onmogelijk de vogelstand overeind te houden als insecten verdwijnen.

Ook de effecten op onze hele wereld zijn enorm. Insecten en andere ongewervelden bestuiven voedselgewassen en uiteraard ook veel andere planten, breken dood organisch materiaal af, houden de bodem vruchtbaar en zorgen bijvoorbeeld voor natuurlijke plaagbestrijding. Studies die de waarde van insecten becijferen laten zien dat het gaat om miljarden euro’s. En dan gaat het alleen om de te kwantificeren en voorspellen effecten. Wat er precies gebeurt als ecosystemen instorten is lastig te voorspellen of in een getal te vangen.

Stapeling van oorzaken
Er zijn verschillende oorzaken voor het verdwijnen van insecten, zoals de vernietiging van leefgebieden, watervervuiling, landbouwgif en de verspreiding van invasieve exoten. Er is sprake van, zoals dat in het Engels zo mooi wordt verwoord, ‘death by a thousand cuts’. Eén snee is pijnlijk, maar daar ga je niet dood aan. Duizend sneden zijn echter wel degelijk dodelijk.

Ernstige problemen met vele oorzaken zijn niet met een simpele maatregel op te lossen. Eén snee voorkomen heeft weinig zin als er nog 999 overblijven. Prima om insectenhotels neer te zetten, maar als er niets te eten is voor de insecten helpt het weinig. Een bijenhotel en bloemrijke bermen werkt al beter. Maar als er vervolgens in de buurt wordt gespoten schiet het nog niet op. En we kunnen moeilijk voor elke soort in alle behoeften van wieg tot graf voorzien.

Breng de basiskwaliteit op orde!
Als we echt de problematiek willen aanpakken zullen we de kwaliteit van onze omgeving weer op orde moeten brengen. Daarbij gaat het dan niet alleen om natuurgebieden, maar juist ook om het landelijk gebied en de stad. Er is tenminste een basiskwaliteit nodig voor de natuur, en voor ons. Inrichting, beheer en milieu moeten allemaal op orde zijn. Reken er maar op dat de natuur zich dan verder prima redt.

Voor het creëren van zo’n basiskwaliteit zijn veel partijen nodig. Een belangrijke daarvan is de provincie. De nieuwe provinciebesturen die na 20 maart worden gevormd, zouden het creëren van condities waardoor de natuur zich weer kan herstellen tot topprioriteit moeten maken. Vogelbescherming is al langere tijd actief met het thema basiskwaliteit voor natuur en gaat hier graag mee aan de slag met de provincies.

Tekst: Marieke Dijksman, Vogelbescherming Nederland
Foto’s: Saxifraga