Hoe de bever terugkeerde in de Biesbosch: ‘Na dertig jaar nog steeds een icoon’

De bever was uitgestorven in Nederland toen er ruim dertig jaar geleden weer een paartje werd uitgezet in de Biesbosch. Inmiddels telt het gebied zeker 100 burchten. En de bever, die breidt zijn leefgebied steeds verder uit.

Chantal Blommers 06-04-19, 11:42

Prins Bernhard was erbij, toen het tweede beverpaar in 1989 werd uitgezet in de Biesbosch. Boswachter Jacques van der Neut (64) ook. ,,Het was een absurde situatie’’, herinnert hij zich. ,,Politieboten waren in touw, er waren meer dan 120 genodigden, tientallen journalisten. En twee bevers.’’

Terwijl hij zijn boot voorzichtig één van de kreekjes van de Biesbosch instuurt, een omgevallen boom ontwijkend, haalt Van der Neut herinneren op aan de herkansing voor de bever in Nederland. ,,Bevers waren uitgestorven in ons land. In 1826 was de laatste doodgeslagen. Waarom? Hij had zo’n mooie vacht.’’

Duitsland
Vanaf de jaren ‘50 in de twintigste eeuw, kwam het onderwerp ‘herintroductie’ voorzichtig ter sprake. ,,Je weet hoe dat gaat. Het wordt een keer geopperd: toch wel jammer hè, kunnen we die bevers niet terughalen? Dat idee is gaan kabbelen, werd opgepakt, zakte weer weg. Het duurde tot 1988 voordat de eerste bevers kwamen.’’

Van der Neut, destijds al werkzaam voor Staatsbosbeheer, weet nog goed dat de Biesbosch – zíjn Biesbosch – ter sprake kwam als mogelijke beverlocatie. Hij reisde zelf af naar Leipzig, toen Oost-Duitsland, om de dieren te halen. ,,Ik herinner me de bizarre grensovergang naar de DDR. Mannen met zúlke petten en strenge gezichten, die met spiegels controleerden of je niets meesmokkelde onder je auto.’’

Tussen 1988 en 1992 werden 42 bevers uitgezet in de Brabantse Biesbosch. Niet allemaal ging het met zoveel bombarie als tijdens het bezoek van Prins Bernhard. ,,Maar ik merkte toen wel dat het echt een ding was voor mensen. Die bevers, waren toch wel fascinerend. Door de mens waren ze uitgestorven in Nederland, maar we hebben onze fout hersteld.’’

Eerste sporen
Niet veel later, werden de eerste sporen gevonden in de Hollandse Biesbosch. ,,Omgeknaagde bomen, beverglijbanen waarmee ze het water in en uit gaan. En uiteindelijk de beverburchten. Geweldig, ze hadden de oversteek gemaakt. Een teken dat het heel goed ging met de soort’’, glundert Van der Neut.

De boswachter zet abrupt de motor van de boot uit. ,,Kijk, daar!’’ Hij wijst naar een bruin koppie dat nét boven water uitkomt en voor de boot uit lijkt te zwemmen. ,,Even verderop is zijn burcht’’, weet Van der Neut. ,,Man, wat gaaf. Moet je je voorstellen: dat grote bruine lijf zit nog onderwater. Zijn achterpoten hebben zwemvliezen, dus daarmee maakt hij vaart.’’

Zodra de boot dichterbij komt, schiet het beest onder water. Kom, we varen terug’’, roept de boswachter uit. ,,Misschien is hij dáár de watergeul ingeschoten.’’ Helaas, het dier laat zich niet meer zien. Wel zit even verderop een bever voor zijn burcht. Met de staart maakt hij een grote klap op het water, dat metershoog opspat. ,,Een teken om de anderen te waarschuwen voor ons’’, lacht Van der Neut.

Karakters
Hij grinnikt. ,,We moeten oppassen dat we bevers niet te veel menselijke eigenschappen toedichten. Maar net als mensen heb je grote verschillen in karakters bij bevers. De één schiet er als een haas vandoor, als hij in de verte iets aan ziet komen. Anderen blijven rustig voor hun burcht zitten eten, als ik langs vaar.’’

De grootste kans om de dieren te zien is met zonsopkomst en zonsondergang. ,,Als het schemert, zijn ze vaak het actiefst. Maar het blijft altijd een beetje geluk hebben’’, zegt Van der Neut. ,,Voor hetzelfde geldt zie je een hele avond niets.’’

Wie mee gaat op georganiseerde kanotochten of met de fluisterboot, krijgt in elk geval het leefgebied van de bever te zien. Morgen – op de Internationale dag van de bever – zijn er diverse activiteiten en excursies rondom het dier vanuit het Biesboschcentrum in Dordrecht. En zaterdagochtend was er een ontbijttocht vanuit het Biesbosch MuseumEiland in Werkendam waarbij opvarenden op zoek gaan naar de bever.

Internationale dag
Van der Neut moet er een beetje om grinniken, zo’n internationale dag. ,,Het zegt wel iets over de bever en de status die hij heeft.’’

Toch groeit ook de weerstand tegen het dier, met name op plekken waar zijn niet te stoppen knaaglust problemen veroorzaakt in onder meer dijken. Ooit met veel toeters en bellen teruggehaald naar Nederland, nu verguisd in bijvoorbeeld de provincie Limburg. Onder bepaalde voorwaarden mag het dier daar nu zelfs worden afgeschoten. Vorig jaar gebeurde dat in elk geval vijftien keer.

En ook in de provincie Gelderland zijn ze het dier op bepaalde plekken liever kwijt dan rijk, omdat er soms meterslange tunnels worden gegraven die het landschap drastisch kunnen veranderen. ,,Je kon er op wachten’’, zegt Van der Neut. ,,In de Biesbosch kan de bever geen kwaad, maar dat is natuurlijk niet overal zo.’’

Dat de Biesbosch zo geschikt is, is omdat het allereerst een flinke lap grond is ‘zonder cement’ en ook nog eens van nagenoeg één eigenaar: Staatsbosbeheer. Van der Neut: ,,Stel dat we hier bevers loslaten en de polder verderop is van een boer. Ja, die zit er natuurlijk niet op te wachten.’’

Merchandise
Maar hier in de Biesbosch, geniet iedereen van de bevers. ‘Iconen’, noemt de boswachter ze. ,,Er zijn heel wat ondernemers die hun brood verdienen met de bevers. In de Biesbosch maar ook daarbuiten, met merchandise. Dat grote, logge bruine dier met die grote tanden is dertig jaar de herintroductie nog maar wat populair.’’

Maar behalve dat we genieten van de schuwe zwemmer, heeft hij ook een functie voor de Biesbosch. Van der Neut: ,,Hij wordt ook wel ‘natuurontwikkelaar’ genoemd. Door zijn knagen en graven, verandert hij het landschap. Plekken die jaren geleden droog stonden, zijn nu watergebied, omdat de bever er is gaan graven.’’

Vervelend als hij dijken doorboort, maar in de Biesbosch, wijst hij, kan de knager naar hartenlust zijn gang gaan. ,,Zie je al die puntige takken? Dat is het werk van de bever. Met het vele water en de vele wilgen om aan te knabbelen, is hij hier echt helemaal in zijn element. De Biesbosch is een waar beverparadijs.’’

Tijdlijn

1826: De laatste keer dat er een bever wordt gezien in Nederland. Het dier is uitgestorven in ons land.
1922: De bever wordt beschermd, er mag niet meer op worden gejaagd
1988: De eerste bevers worden geherintroduceerd in de Biesbosch
2017: In Limburg is zoveel overlast, dat bevers onder bepaalde voorwaarden mogen worden afgeschoten
2018: Ook de provincie Gelderland maakt regels om ‘probleembevers’ af te kunnen schieten

Beverfeitjes
– Een bever wordt zo’n 90 centimeter lang met een staart die kan groeien tot 40 centimeter. Mannetjes en vrouwtjes zijn doorgaans even groot.
– Bevers zijn waterdieren. Hun achterpoten hebben zwemvliezen en ze kunnen tot vijftien minuten onder water blijven.
– Jongen bakenen hun territorium af met anale geursporen, ook wel bevergeil genoemd.
– Bevers zijn doorgaans schuw en laten zich niet snel aan mensen zien. Spotten heeft de meeste kans rond zonsopgang.
– De bever is één van de grootste knaagdieren ter wereld.
– Bevers leven in kleine familiegroepen van vijf of zes. Jongen blijven zo’n twee jaar, daarna zoeken ze een eigen territorium.
– Gemiddeld wordt een bever 7 tot 8 jaar oud, maar ze kunnen 25 jaar worden.
– Tussen 1988 en 1992 zijn 42 bevers uitgezet in de Biesbosch

Bron: AD Rivierenland