Dertig jaar geleden namen boeren het heft in eigen hand voor natuurbehoud: ‘Dat kan nu ook’

INTERVIEW IN AD VIJFHEERENLANDEN

Struinen door de streek | De grutto en de kievit zijn weidevogels die onlosmakelijk met de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden zijn verbonden. Mede dankzij de inzet van boeren. De oprichting van de natuur- en landschapsvereniging Den Hâneker was dertig jaren geleden een unieke gebeurtenis, omdat agrariërs zelf bepaalden hoe zij de natuurplannen van de overheid uitvoerden. ,,Ook met de huidige opgaves kunnen we met de overheid best tot een oplossing komen”, zegt boer Gertjan Kool.

Gertjan Kool (66) uit Hei- en Boeicop was erbij, toen dertig jaar geleden boeren bijeenkwamen om de natuurplannen van de overheid voor hun streek te bespreken. ,,Door de ruilverkaveling werden er percelen aan de natuur teruggegeven’’, vertelt hij. ,,En vanuit de provincie lag er een extra natuurclaim van 1500 hectare op het gebied.’’ Konden zij dat niet zelf doen, vroegen de boeren zich af.

Dat kon. En daarmee zetten de boeren een bijzondere stap. Zij richtten de natuur- en landschapsvereniging Den Hâneker op om zelf natuurplannen te maken. Onder meer voor de weidevogels, zoals de grutto en de kievit. Een hâneker is een mannetjesgrutto in de streektaal.

Kool somt op: ,,Het herstel van hakhoutbosjes, het planten van solitaire bomen, knotwilgen, fruitbomen en hagen en de aanleg van poelen bijvoorbeeld.”

Het was in Kools prachtige Groene Hofstee uit 1911 waar Den Hâneker het levenslicht zag in 1994. Dat kwam niet helemaal uit de lucht vallen, legt hij uit. Het doel van de vereniging; versterking van de biodiversiteit, leefde in de jaren 80 van de vorige eeuw al onder boeren.

Hij noemt de WAV, de Werkgroep Alblasserwaard en Vijfheerenlanden die boeren betrok bij ontwikkelingswerk in arme landen. Hollandse boeren belichtten de nadelen van monocultuur, gaven advies en deelden hun ervaring met intensieve landbouw in Zuid- Amerika. Dan kregen de agrariërs de vraag wat ze zelf aan natuurbeheer deden, net toen nieuwe inzichten over slootkantenbeheer en discussies en over weidevogelbehoud opkwamen. ,,Dus onze natuur- en landschapsvereniging is in feite vanuit de WAV ontstaan.”

Met ruim zeshonderd leden, boeren en burgers verspreid door de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, staat Den Hâneker, inmiddels al dertig jaar op de bres voor de natuurwaarden in de streek.

Het jubileum is een feestje waard, maar Gertjan Kool kraakt kritische noten over de huidige samenwerking tussen de overheid en de boeren: ,,De overheid heeft op een gegeven moment controle op kwaliteit losgelaten en is in hectares gaan denken. Dat heeft de passie voor verbetering van de eigen omgeving geen goed gedaan, want waar kwantiteit gepromoot wordt, zie je de biodiversiteit achteruit gaan.”

Den Hâneker heeft juist altijd aan kwaliteit vastgehouden, vertelt hij. ,,We gaven de boeren een lijst met herkenbare planten en dieren, want wat je niet kent, kun je ook niet koesteren. Later werd gezegd: als je niet bemest, is het goed. Toen was er niet zoveel aandacht meer voor wat er wel en niet groeide.”

De economische benadering van het onderwijs helpt volgens Kool ook niet mee: ,,Men is alleen geïnteresseerd in wat er overblijft onder de streep, maar dat haalt de persoonlijke passie voor de natuurlijke omgeving onderuit.”

Omdat er veel kennis verloren ging, stelt Den Hâneker lespakketten samen om de jeugd te enthousiasmeren. ,,Tegenwoordig kunnen we daar ook moderne middelen voor inzetten, zoals een planten-app op je mobiel’’ zegt dochter Tanja (32) enthousiast.

Rijkdom van de natuur

Tanja Kool is geboren en getogen op de boerderij. ,,Als kind ging ik altijd mee om weidevogelnesten te beschermen. Daardoor heb ik oog gekregen voor kleine dingen. De liefde voor die schoonheid geef ik nu weer door.”

Ze begeleidt mensen op een zorgboerderij en merkt op: ,,De koppeling landbouw en zorg is grotendeels door Den Hâneker ontstaan.” In de afgelopen dertig jaar heeft de vereniging zich verder ontwikkeld, vertelt Tanja.

,,Er zijn wandelroutes uitgezet, overstapjes bij weilandhekken gemaakt, bankjes neergezet. Er zijn streekwinkels en B&B’s gekomen, mini-campings en camperplekken.”

Vader en dochter blijven zich inzetten voor een aantrekkelijke leefomgeving met respect voor mens, dier, natuur en milieu. Kool: ,,Ook met de huidige opgaves kunnen we met de overheid best tot een oplossing komen.”

Interview in AD Vijfheerenlanden van 4 december 2024
Tekst en Beeld; AD Vijfheerenlanden