Artikel Kontakt | PFAS: voorzichtige reactie agro-sector Alblasserwaard

REGIO • Agrariërs in de Alblasserwaard zijn verontwaardigd over de PFAS-vervuiling door het Dordtse Chemours, zegt LTO Noord-voorzitter Gerrit de Jong uit Meerkerk. Toch staat de sector niet op de achterste benen.

Gerrit de Jong ziet boosheid bij boeren. “Ik hoor: hoe kan het dat zo’n bedrijf ons mooie gebied vervuilt?” Tegelijkertijd is de sector voorzichtig in het trekken van conclusies. “PFAS kan door gras worden opgenomen, maar hoeveel?”

Omloopsnelheid
De Jong hoopt dat de strengere regelgeving voor Chemours, en daardoor de vermindering van uitstoot, ervoor zorgt dat de effecten voor vee nu meevallen. “De omloopsnelheid van een koe is hoger dan van een mens; een koe wordt gemiddeld niet ouder dan zeven jaar. De koeien die er liepen toen de uitstoot nog groot was zijn er niet meer. Wat doet het nu nog?”

Verontreinigd water
Volgens milieuchemicus Chiel Jonker wordt vrijwel overal in de Alblasserwaard de veilige norm voor oppervlaktewater overschreden als het gaat over PFAS. Jonker waarschuwde vorige week in het programma Zembla: “Als je dat zwaar verontreinigde water gebruikt voor de gewassen die daar groeien, dan komt PFAS op die manier weer bij de mensen terecht. Koeien eten het gras en op die manier is het ook het begin van opname in de voedselketen. En het slootwater dat op het land wordt gebracht kan ook via het land uitlogen naar het grondwater en dat grondwater wordt eventueel gebruikt voor drinkwater.” De stof kan kanker veroorzaken en tast het immuunsysteem aan.

Melk
De Jong: “Wat is er nu precies aan de hand? De Nederlandse Zuivel Organisatie kijkt daarnaar. Samen met de gemeente bekijken we wat we kunnen doen. Je kan pas een vuist maken als je harde cijfers hebt en kunt aantonen wat de gevolgen zijn. Dat is ingewikkeld. Als onze melk niet meer verwerkt kan worden, dan heb je echt een probleem.” Overweegt de LTO stappen richting Chemours? “Dat is een stap die we moeten bekijken als zuivel onderzocht is. De vraag is: wat voor normen hanteer je? De metingen bij het waterschap zijn niet veranderd. Wel is de norm naar beneden bijgesteld. We staan in nauw contact met de zuivelfabriek, die heeft de expertise en mogelijkheden om onderzoek te doen.”

Normering omhoog
Ook Kees Baan, agrariër in Molenaarsgraaf, reageert voorzichtig. “In het verleden zijn er best veel onderzoeken gedaan naar PFAS, ook in grond, ook bij mij in het weiland en in wegbermen. Die waarden waren toen verhoogd, maar niet alarmerend. Dat wordt continu gesuggereerd, maar de normering is flink omhoog geschroefd. Het is voor mij heel moeilijk om hier een inhoudelijk waardeoordeel over te geven.”

Toch erkent hij: “In eerste instantie schrik je heel erg van dit bericht. Mijn tweede gedachte was: gezondheid vinden we belangrijk en wat voor invloed heeft dit daarop? Als veehouder vraag je jezelf af: wat kunnen de gevolgen zijn voor je voedselproductie? Ik vind het best een heftige gedachte dat je melk niet goed zou kunnen zijn door verhoogde concentraties.”

Vergunningen
Ten aanzien van Chemours is er wantrouwen. “Ik heb het vermoeden dat Chemours probeert overal tussendoor te schipperen, zich aan verantwoordelijkheid probeert te onttrekken. Ik ben bang dat ze juridisch zoveel zwaartekracht hebben dat het uiteindelijk niet gaat lukken om hen aansprakelijk te stellen of een tegemoetkoming te laten doen. Ze zullen zich verschuilen achter vergunningen. Extra onderzoek is noodzakelijk: hoe kun je aantonen dat ze veel te grote hoeveelheden hebben geloosd? Is de normering goed, wat zijn gevolgen voor de gezondheid?”

Rechtszaak Molenlanden
Wethouder Jan Lock van Molenlanden vindt dat het huidige management van Chemours dezelfde verantwoordelijkheid draagt voor de schadelijke gevolgen van de uitstoot van PFOA en GenX als het management in het verleden. “De gemeenten Dordrecht, Sliedrecht, Papendrecht en Molenlanden zijn een rechtszaak gestart om Chemours aansprakelijk te stellen voor de schade, die deze uitstoot heeft veroorzaakt. Wij zijn verantwoordelijk voor een gezond woon- een leefklimaat en voor het milieu en de natuur in onze gemeente. Dat is de drijfveer om de rechtszaak aan te spannen.  En onze inzet is om Chemours te bewegen de uitstoot van PFAS en andere schadelijke stoffen naar nul brengen.”

Overgangssituatie
Lock legt uit dat er nu een overgangssituatie is. “Per 1 januari zijn er vanuit de Europese Unie nieuwe gezondheidsnormen. Dat zijn nog geen wettelijke normen. Het RIVM bekijkt nu wat we er in Nederland mee moeten doen.” Over de waterkwaliteit zegt hij: “Ons gebiedswater is relatief schoon, maar op moment dat je water inlaat vanuit de Merwede of de Noord, dan is er van alles mee gebeurd. In ons gebied zit de waterkwaliteit binnen de nu geldende normen. Er is op dit moment geen reden om er anders mee om te gaan dan we tot nu toe doen. Water en de kwaliteit van het oppervlaktewater vallen onder de verantwoordelijkheid van het waterschap, niet van de gemeente. De GGD bevestigt het beleid. In de uitzending van Zembla zijn normen voor consumptie toegepast op zwemwater, dan vergelijk je appels met peren. Tegelijkertijd blijkt uit het moestuinonderzoek dat er echt wel iets in de grond zit.”

Zuivelfabriek De Graafstroom
Het management van zuivelfabriek De Graafstroom in Bleskensgraaf reageert bij monde van Mirjam van Ginkel geruststellend. Wel verwijst de fabriek naar een risicobeoordeling van juli 2019. Sindsdien is de norm strenger geworden, maar nog niet wettelijk vastgelegd. Van Ginkel: “Voedselveiligheid is altijd de eerste prioriteit van ons en onze sector. Daarom wordt er door de sector onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van melkvreemde stoffen in Nederlandse boerderijmelk. Hierbij wordt ook naar PFAS gekeken. Alle gegevens die hierbij in de loop der jaren zijn verzameld, laten zien dat de consumptie van melk en zuivelproducten geen risico vormt. Die resultaten komen overeen met het beeld dat de NVWA heeft. Het advies van BuRO, onderdeel van de NVWA, stelt onder meer: ‘De consumptie van de bemonsterde eieren, melk, kaas en yoghurt overschrijden de gezondheidskundige grenswaardes voor PFOA en GenX niet. Overigens is dit geen reden om achterover te leunen. We blijven de kwaliteit en veiligheid monitoren.’

NVWA over PFAS
De site van de NVWA legt uit hoe levensmiddelen uit gebieden met PFOA en GenX in de bodem toch veilig geconsumeerd kunnen worden. Gewassen zijn selectief in hoeveel ze van een stof uit de bodem opnemen. Vergeleken met rekenmodellen kunnen zowel grotere als lagere concentraties in gewassen worden gevonden. Dat verschilt per stof en gewas. Daarom onderzocht de NVWA land- en tuinbouwproducten zoals die aan de consument worden aangeboden. In de meeste monsters zijn geen aantoonbare concentraties gemeten. Ook hier betreft het onderzoek uit 2019, voordat de EU de norm bijstelde.

Bron: het Kontakt