Artikel Kontakt: Hoop en zorg bij bioboeren, maar ook bij hen verschillen de meningen

REGIO • Na alle beelden van boze boeren zou de burger het idee kunnen krijgen dat elke agrariër met gebalde vuisten rondloopt. De werkelijkheid is genuanceerder. De ene boer voert actie, de andere niet maar heeft wel begrip en weer een andere wijst de acties resoluut af. Bij de biologische boeren klinken vaker hoopvolle geluiden.

Hoewel Saskia en Peter Heikoop uit Nieuwland al jaren geleden voor een biologische bedrijfsvoering kozen, zegt Saskia: “Ik snap de boeren die nu de weg opgaan heel goed, dat mogen ze voor een deel ook uit mijn naam doen. Want gaandeweg het spel kun je niet de spelregels veranderen. Boeren hebben allemaal een vergunning gekregen en nu ineens moeten ze halveren.”

Stikstofkaart
Volgens de stikstofkaart van minister Van der Wal moeten ook Peter en Saskia een flinke reductie realiseren. “Maar ik hoop dat we als bioboer niet over dezelfde kam geschoren worden als de intensievere sectoren.”

Industrie en Schiphol
Ook de biologische boer Kees van Gaalen uit Noordeloos vindt het goed dat boeren protesteerden, al keurt hij het met tractoren over de snelweg rijden af en deed hij zelf niet mee. “Ze hebben laten merken dat ook gekeken moet worden naar transport, industrie en Schiphol. Ik heb zelf wel gedemonstreerd toen bioboeren ook gekort werden met fosfaat.”

Consument
Van Gaalen bekritiseert ook zijn eigen sector en de consument. “Veel boeren zeggen: we hebben geen perspectief. Ja, dan moet je losser zien te komen van de verwerkende en toeleverende bedrijven, kijken naar grond en milieu, niet doorgaan in een verdienmodel dat een aanslag pleegt op de aarde. Ik hoop dat gezien wordt dat grondgebonden bedrijven niet verder kunnen extensiveren. Wat ik nog mis is de keuze van de consument. Iedereen wil weer voor korte vakanties met het vliegtuig weg en koopt producten in plastic verpakkingen.”

Buiten de groep
Andere boeren vragen Van Gaalen soms of hij op Caroline van der Plas heeft gestemd. “Dan zeg ik: nee, want ik mis bij haar dat boeren stappen moeten doen.” Dat wordt niet altijd begrepen. “Je wordt als biologische boer gezien als iemand die buiten de groep staat.”

Verdienmodel
Dat Den Haag maatregelen neemt, stemt Van Gaalen hoopvol. “De Europese Unie draait de duimschroeven aan. Vraag is wel: kunnen de boeren onafhankelijker denken? Van een journalist hoorde ik overigens dat je, als je met individuele boeren praat, hoort dat er genuanceerder wordt gedacht dan blijkt uit wat er tijdens acties op de podia wordt gezegd. Een andere vraag is: hoe werken de banken en de agrarische industrie mee? Met name hun verdienmodel staat in de vuurlinie. Die krijgen flinke klappen als er gekrompen moet worden.”

Niet geluisterd
Biologische boer Gertjan Kool uit Hei-en-Boeicop heeft geen enkel begrip voor de boerenprotesten. “We weten al dertig jaar of langer dat de landbouw niet kan blijven groeien. Wie dit niet zag aankomen heeft onder een steen geleefd. Ik distantieer me helemaal van die protesten, die vind ik veel te vroeg. De minister heeft een kaart neergelegd en gezegd: als jullie betere oplossingen hebben hoor ik het graag en ga in overleg met de provincies. Wat is er mooier dan met elkaar een oplossing te zoeken? Er leven veel ideeën in de regio over hoe het anders kan. Als ik woordvoerders hoor bij de acties denk ik: jullie hebben niet goed geluisterd, de redelijkheid is weg.”

‘Hartstikke hoopvol’
Kool heeft moeite met boeren die ‘de hakken in het zand zetten’. “Ik ben hartstikke hoopvol gestemd dat we er in overleg uit komen. We moeten praten met provincies, zoeken naar oplossingen. Dan komen de schreeuwers vanzelf ook wel, anders zien ze dat ze de boot missen.”

Wakker gelegen
Jan Aantjes uit Streefkerk werkt niet biologisch, maar wel natuurinclusief. Hij heeft wakker gelegen van de acties. “Vanwege de emoties van de boeren en omdat het totaal niet nodig was. We kunnen in de Alblasserwaard best blijven boeren, we zijn al redelijk extensief.” Zelf nam Aantjes jaren geleden stukken grond van de provincie over. “We beheren 50 hectare natuur. Alle groen tussen de N214 en de Elzenweg, tussen Oud-Alblas en Bleskensgraaf is bijvoorbeeld van ons. We hebben dus een heel extensief bedrijf: ruim 100 hectare, 100 koeien en 100 stuks jongvee. Dan verwacht je dat je bij de stikstofplannen een uitzonderingspositie hebt, maar we zien dat er gewoon een kruisje op onze boerderij staat. Volgens de stikstofkaart is 200 meter langs de Lekdijk transitiegebied, wat betekent dat je moet stoppen, verplaatsen of extensiveren. Dat is totaal geen optie meer als je al zo weinig koeien hebt.”

Reductie geboden
Aantjes voert al sinds oktober 2019 onderhandelingen namens het landelijk collectief, samen met Cees de Jong uit Hoogblokland. “We zijn dertien keer naar Den Haag geweest en hebben 40 procent reductie geboden, een korte-termijnoplossing die in 2020 direct kon worden ingezet om de bouw vlot te trekken, maar het plan is terzijde geschoven. We zijn voor de gek gehouden, ze zeiden dat ze geen behoefte hebben aan onze oplossing.”

Belangenorganisaties
Gertjan Kool begrijpt de regering. “De landbouworganisaties hebben al dertig jaar beloofd dat ze het probleem zelf zouden oplossen, maar de landbouw is slechts harder achteruit gehold, net als het klimaat. Dat de overheid zich afvraagt of het nu wel allemaal gaat gebeuren, begrijp ik. Het wordt hoog tijd dat er echt ingegrepen wordt. Dat hoeft veel boeren helemaal de kop niet te kosten. Dat er minder dieren moeten komen staat buiten kijf. De bedrijven zijn de laatste jaren alleen maar vergroot. Boeren klagen dat er minder boeren overblijven, maar ze hebben niks anders gedaan dan de kleintjes opkopen.”

Perspectieven voor de agrarische sector
REGIO • Het was een naargeestig beeld: ergens in de Alblasserwaard had een boer een speelgoedtractor aan een galg gehangen. Daarbij de tekst: ‘Is dit ons einde als boer?’ Volgens Gertjan Kool, boer in Hei- en Boeicop, zijn er nog volop perspectieven.

Kool noemt zeven denkrichtingen die perspectief bieden. Om te beginnen zegt hij dat de hele maatschappij in transitie zal moeten. “We moeten allemaal minder het vliegtuig in en minder consumeren. En ook het Europese landbouwbeleid zal anders moeten.”

Vaker in wei
Een heel grote stikstofreductie valt te behalen met het vaker weiden van koeien, aldus Kool. “De WUR, universiteit in Wageningen, heeft berekend dat we daarmee 50 procent stikstofuitstoot kunnen reduceren. En het brengt geld op, want je hebt minder werk en het kost minder energie.” De mengvoerindustrie zal dit niet steunen, voorspelt hij. “Die vindt het veel leuker als je de koeien binnen houdt.”

Natuurgronden integreren in agrarische bedrijven biedt ook mogelijkheden, zegt Kool. “Zonder daarbij te tornen aan de natuurdoelstellingen en met lange-termijnovereenkomsten. Natuurdoelen moeten goed beschreven zijn. Daarbij moet de pachtwet terugkomen, die beteugelt de pachtprijs. De liberale pachtprijzen zijn absurd hoog.”

Grondbank
Een vierde oplossing is volgens Kool het oprichten van een grondbank. “De overheid kan op regionaal niveau vrijkomende grond opkopen, die afwaarderen en beschikbaar stellen aan boeren die nog te weinig hectaren hebben. Een boerburgerberaad zou er zijn zegje over moeten kunnen doen. We moeten hierbij niet diegenen belonen die in de afgelopen jaren geïntensiveerd hebben. En eisen dat de boer een vorm van natuurbeheer doet, wat de biodiversiteit ten goede zal komen.”

Verder zegt Kool: “Boeren die een te grote stal gebouwd hebben, moeten met de overheid afspraken kunnen maken over het afwaarderen van de stal, zodat zij een heel stuk hypotheek kan aflossen. Daar moet dan biodiversiteit voor terugkomen. Ook door minder krachtvoer en kunstmest te gebruiken beperkt een boer zijn kosten. En er moeten meer biologische boeren komen. Het biologische systeem werkt: je hebt een veel constantere melkprijs en meer biodiversiteit.”

Bron: het Kontakt/Beeld: Anne Marie Hoekstra