Artikel Kontakt: Flower power tussen de mais

MEERKERK • In Meerkerks boerenland bewegen gele bloemen op lange stelen heen en weer in de wind, tussen rijpende maiskolven. Jan en zijn zoon Robert Versluis zien er toekomst in.

De bloemen zijn van de plant silphie (silphium perfoliatum), ook wel zonnekroon genoemd. Deze flower power, afkomstig van de Amerikaanse prairies, kan een milieuvriendelijk verdienmodel opleveren, denken vader en zoon.

Planken en papier
“Van de vezels kun je planken en balken maken”, vertelt Jan terwijl hij een dikke, gedroogde stengel laat zien, onbuigzaam als hout. Maar er zijn meer toepassingsmogelijkheden. Op een tafel in zijn schuur heeft Jan het een en ander uitgestald: zakjes granulaat, kartonnen bakjes, schaaltjes die gemaakt lijken van plastic, stevig papier en zaden. “De plant wordt gehakseld, waarna met stoom vezels vrijgemaakt worden. Dan kun je er granulaat van maken waarmee je balken en planken kunt persen. De CO2 die in het materiaal zit opgeslagen blijft erin. Dit is een alternatief voor de bouw, de papierindustrie en de verpakkingsindustrie. Ook dit schaaltje is ervan gemaakt.”

Alternatieve verdienmodellen
Voorheen runde Jan een melkveebedrijf. “Onze kinderen willen het bedrijf overnemen, maar niet op de traditionele manier.” Jan zocht alternatieve verdienmodellen en vond een artikel over een agrariër in Breklenkamp (Overijssel) die pioniert met silphie. Na een bezoek raakte de Meerkerkse agrariër overtuigd van de mogelijkheden.

Meerjarig gewas
“Ik dacht: ik ga het gewoon proberen. We hebben 3 hectare ingezaaid. De plant doet er drie jaar over om tot volle wasdom te komen. In het derde jaar is hij 2,5 tot 3 meter. Die hoogte krijgt hij daarna elk jaar. Eén keer bemesten per jaar is voldoende en je kunt in september of oktober oogsten. Voordeel is ook dat het een meerjarig gewas is, terwijl je mais elk jaar opnieuw moet inzaaien en bij het frezen steeds opnieuw koolstof kwijtraakt. Zonnekroon staat wel 25 tot 30 jaar.”

Afzetmarkt
Als pionier heeft hij de nodige hindernissen te nemen, want ook de afzetmarkt moet zich nog ontwikkelen. “Het is een kip-ei-verhaal: telers willen er wel mee aan de gang, maar je wilt verzekerd zijn van een afzetmarkt. Ook bouwers willen wel, maar zij willen verzekerd zijn van constante aanvoer. Gemeenten moeten de omslag maken naar minder traditionele bouwmaterialen. Maar er is veel aandacht voor biobased bouwen. Ik denk dat we op een kantelpunt zitten. Beton, steen en zand worden schaarser en duurder.”

Perspectief
Zoon Robert: “Het plantje doet het tot nu toe goed in onze grond. Je moet wel 300 tot 400 hectare hebben om het rendabel te laten zijn. Opschalen naar meer hectares moet samen met anderen.” Jan: “We weten niet hoe de stikstofdiscussie gaat eindigen. Wellicht moeten boerenbedrijven hier en daar krimpen, dan komt er ruimte en zou dit een perspectief kunnen zijn.”

Waterpeil
De plant helpt bij het oplossen van een aantal problemen. “Je legt langdurig CO2 in de grond vast en als je het gewas benut, komt de CO2 ook niet vrij. Zonnekroon scoort beter dan hennep en gras als het gaat om opslag van CO2. Als CO2 vastleggen een verhandelbaar concept wordt, zou dat hier ook kunnen. Ook kan de plant goed tegen hitte; hij wortelt heel diep. En je kunt je een iets hoger waterpeil permitteren, silphie werkt als een spons. Ook doet silphie iets voor de waterkwaliteit omdat je geen chemie en kunstmest nodig hebt. Verder is de plant goed voor de biodiversiteit.”

Minder kwetsbaar
Voorlopig zal er op de percelen van de familie Versluis aan de Grote Kanaaldijk nog vooral gras groeien. “We hebben er dit jaar voor het eerst drie hectaren uit gehouden, voor silphie. Hoe het verder gaat hangt af van de vraag naar biobased bouwen. Het is het beste om een mix te houden, dan ben je als ondernemer minder kwetsbaar.”

CO2 opslaan
Volgend jaar kunnen ze de eerste oogst binnenhalen. Jan: “We hebben contact met een architect en aannemer Vides, ontwikkelaar van circulair vastgoed. Samen bekijken we of we het cirkeltje rond kunnen krijgen. We mikken op de productie van bouw- en isolatiemateriaal en wandbetimmering. De levensduur hoeft niet onder te doen voor steen: gemiddeld zestig tot zeventig jaar, bij goed onderhoud langer. De plant levert een oneindige stroom van bouwmateriaal en je slaat jarenlang veel CO2 op. Dat is beter dan CO2 opslaan in olievelden in zee.”

Niet uitkopen
Ook voor de andere toepassingen lijkt de markt kansrijker te worden, zoals voor verpakkingen. “Wellicht nodig ik volgend jaar boeren uit om hen ook enthousiast te maken. Als coöperatie kunnen we zelf vezels maken.” Met vrolijke blik: “De wethouder van Vijfheerenlanden wil al langskomen op ons bedrijf. Ik zei tegen hem: je moet de boeren niet uitkopen, maar ze iets anders laten doen; iets minder vee en daarnaast silphie kweken.”

Bron: het Kontakt/Beeld: Anne Marie Hoekstra