Artikel Kontakt | Blauwtong zorgt voor stress bij boeren in de regio

REGIO • Blauwtong rukt op in de regio. Dierenartsen draaien overuren, veel boeren maken zich grote zorgen.

Dierenarts Kees Pellikaan van Dierenkliniek Het Liesvelt in Groot-Ammers ervaart het dagelijks: de zorgen bij boeren, de grote aantallen zieke dieren. “We hebben het heel druk met heel veel zieke dieren”, zegt hij. “Wat ik heel erg vind: de impact die het heeft op de veehouders. Ik kom regelmatig mensen tegen die er ontzettend emotioneel onder zijn. Ze zeggen: ‘Ik kan niks doen, ik heb moeite om ze in leven te houden’.”

Pittige tijden
Hij voelt zich als dierenarts bijna een maatschappelijk werker, de laatste tijd. “Niet alleen schapenhouders, ook koeienboeren lijden. Bij melkveehouderijen is al veel aan de hand. Dit brengt een kostenplaatje met zich mee, de kostprijs komt nog verder onder druk te staan. Je merkt dat er veel stress is bij melkveehouders. Er zijn bijvoorbeeld ook al de stikstofwetgeving en de problemen met de mest. Als team van dierenartsen ervaren we dit ook als pittige tijden.”

Taak overheid
Pellikaan heeft kritiek op het overheidsbeleid. “In 2008 kregen boeren het vaccin tegen blauwtong vergoed. Nu moeten bedrijven het zelf betalen, waardoor meer boeren hun vee niet hebben laten vaccineren. Wellicht was de verspreiding nu veel minder geweest met landelijk beleid en vaccinatie van alle dieren. Als meer dieren gevaccineerd zijn, kan het virus zich moeilijker verspreiden. De knut (klein mugje, red.) die het virus overdraagt, raakt besmet door een ziek dier te steken. Ik denk dat er een taak voor de overheid lag, wat het vaccineren betreft.”

Minder dood
Vorig jaar viel het aantal zieke dieren mee. “We hebben nu veel meer klinische blauwtonggevallen in dit gebied. Vorig jaar had ongeveer 10 procent van de veehouders er mee te maken. Als het zo doorgaat krijgt nu elke veehouder er mee te maken. Ik denk dat er naar verhouding minder dood gaan, maar we hadden meer van het vaccin verwacht. De verwachting was: geen dode schapen meer en minder verspreiding van het virus.”

Kwetsbare koeien
Vooral voor pas afgekalfde koeien is het virus gevaarlijk. “Die zijn kwetsbaar. Als ze blauwtong krijgen, zakt de weerstand nog verder weg en krijgen ze bijvoorbeeld longontsteking of uierontsteking. Daarnaast geven koeien met blauwtong minder melk. Ik denk dat 70 procent van de boeren blauwtong heeft op het bedrijf, in meer of mindere mate, en ook in meer of mindere mate melkderving.”

Kreupelheid
Het probleem is voorlopig niet voorbij, stelt Pellikaan. “Waarschijnlijk duurt het nog wel anderhalf tot twee maanden, zeker als we een warm najaar krijgen. Overigens is het voor schapen veel ernstiger, maar bij schapen dempt het vaccin de gevolgen. Daarom lijkt het effect van het vaccin wel groter te zijn. Vorig jaar ging 70 procent van de schapen die het kregen dood. Nu zijn er meer schapen die het hebben en gaan er verhoudingsgewijs minder dood. Ook zijn de verschijnselen minder ernstig. Nu zie je met name kreupelheid, niet meer die hele kapotte bekken.”

Drama
Ook bij Dierenartsenpraktijk De Lekstreek in Giessenburg is het druk. Belinda Hagenaar, paraveterinair dierenartsassistente: “Sinds ongeveer drie weken krijgen we elke dag telefoontjes in verband met blauwtong. Zowel koeien als schapen krijgen het, maar voor schapen is het sneller fataal. Het is een drama. Sommige schapenhouders raken de helft van hun koppel kwijt. Heel triest. Mensen zijn wekenlang bezig om hun schapen te behandelen en verliezen ze soms alsnog. Ik ben benieuwd hoeveel schapen we in Nederland overhouden. Daarnaast is er momenteel een stevige besmettingsdruk met de lepmaagworm. Daar krijgen schapen en geiten bloedarmoede van, daardoor gaan ze soms ook plots dood.”

Veel advies
Niet alleen het behandelen van dieren vraagt veel tijd van de dierenartsenpraktijken. Hagenaar: “We hebben het extra druk doordat we veel advies geven. Het zijn voornamelijk hobbyschapenhouders die ons bellen. Soms hebben we mensen wat langer aan de telefoon, omdat ze hun verhaal kwijt moeten.”

Knauw
Schaapherder Huug Hagoort van Schaapskooi Ottoland heeft meer dan 600 schapen. “Tot nu toe zijn er zes doodgegaan door blauwtong”, vertelt hij. “Daarnaast waren er oude schapen en lammeren die al ziek waren, die door blauwtong een knauw kregen en ertussenuit knepen. Het is soms moeilijk om aan te geven waar het precies door komt. We begrazen overigens ook met Nederlandse landgeiten, maar bij de geiten zien we nog geen verschijnselen van blauwtong.”

Met angst
Huug bekijkt elke ochtend met angst zijn schapen. “Dit doet zeer, ook emotioneel, zeker ook voor de vrijwilligers bij de kudde. Het hoeden van de schapen met de honden is bijna niet mogelijk. We laten de schapen rustig grazen en doen dat zo veel mogelijk binnen verplaatsbare afrasteringen.”

Weken nodig
Schaapskooi Ottoland heeft bijzondere rassen: Veluwse en Drentse heideschapen, de Coburger Fuchs en PollDorset. Maar dat maakt voor het blauwtongvirus niks uit, zegt Huug. Hij had afgelopen voorjaar de hoop dat zijn dieren er dankzij vaccineren geen last van zouden hebben. “Er gaan er wel minder dood, maar ze hebben weken nodig om weer het ventje te worden. Vorig jaar was het zo: als er 10 ziek werden, gingen er 9 dood. Dit jaar gaan er van de 10 zieken 2 dood. Er zijn bedrijven waar er heel veel doodgaan en op andere bedrijven hebben de dieren alleen lichte verschijnselen.”

Lammeren
Ook schapenfokker Wim Versluis uit Ameide heeft ermee te maken. “We hebben 80 à 90 schapen en er zijn er tien doodgegaan. Drie weken geleden werden ze ziek. Een deel van de lammeren hadden we nog niet ingeënt omdat ze nog te jong waren. Toen ze wel oud genoeg waren, waren ze al ziek. Maar het vaccin is niet afdoende. En mijn ervaring is: een ziek schaap is meestal een dood schaap.”

Verkrampen
Blauwtong zorg niet alleen voor een financiële strop. Wims vrouw Joke: “Het is heel vervelend, als je ziet hoe die beesten lijden… Echt triest, ze verkrampen helemaal.” Wim: “Iedere morgen ga je met angst en beven in het land kijken. De zieke dieren krijgen dikke lippen, gaan kwijlen en worden stram en lusteloos. Ik heb wel middeltjes: pijnstillers, oppepmiddelen, vitaminen, penicilline. Maar ze zijn de andere dag evenwel dood. Het is maar een enkeling die er doorheen komt. Ik heb twee schapen die het gered hebben.”

Kouder weer
Afgelopen voorjaar ging Wim vaak ’s nachts uit bed om te helpen bij het lammeren. “En nu ze een half jaar oud zijn, gaan ze dood. Heel frustrerend. Vorig jaar hebben ook een paar schapen blauwtong gehad, maar toen zijn er maar 1 of 2 uitgevallen. En in 2008 gingen ze er niet van dood. Er moet een goed vaccin op de markt komen. En dan: ieder jaar enten.” Voorlopig kan de schapenhouder niet veel meer doen dan hopen op kouder weer. “Als de nachten kouder worden, damt het virus in.”

Stramme poten
Voor het maken van een foto met een paar schapen loopt Wim de wei in. De zieke schapen staan bij elkaar in de schaduw van een notenboom. Als Wim wat brokken in een bak schudt, komen ze aanlopen, met stramme poten. “Ik ben blij dat de meeste dieren weer wat eten”, zegt Wim. Hij wijst op de snuit van een van de schapen. “Zie je, het slijm loopt eruit. Ik hoop dat ze er doorheen komen.”

Bron: het Kontakt/ Beeld: Anne Marie Hoekstra