Artikel AD: Big Brother in de Biesbosch: onderzoekers observeren visarenden én mensen bij hun nesten

Bij de keuzes die Staatsbosbeheer maakt in de Biesbosch wordt gewerkt aan de hand van observaties en onderzoek. ,,Het is het tweede jaar dat de visarenden en hun omgeving intensief worden geobserveerd. Deze roofvogel is uitermate gevoelig voor verstoringen. Dat is een feit. Daarom sluiten we bijvoorbeeld voorafgaand aan het broedseizoen gericht bepaalde kreken af om de visarenden broedrust te gunnen.’’

Tegelijkertijd wil Staatsbosbeheer ook weten hoe de vogels reageren op de toestroom van bezoekers in het gebied. Want als zij eind maart arriveren, is het nog muisstil in de Biesbosch. Tegen de tijd dat het vrouwtje haar eieren legt en broedt, slaan recreanten hun vleugels weer uit.

,,Het merendeel van de bezoekers dat hier komt, heeft respect voor de natuur. En de camera’s staan er voor de mensen die dat niet hebben’’, benadrukt Blom. ,,Maar desondanks worden visarenden niet blij als ze hun gebied ineens moeten delen met mensen. Dat geldt ook voor de zeearenden en andere dieren. Al kunnen bepaalde soorten meer aan dan anderen.’’

Langs de ballenlijn die de kreek afsluit waar het Sliedrechtse visarendnest is, ligt een man met zijn kano. Met zijn kijker in de hand tuurt hij naar het nest. Het vrouwtje is thuis, evenals de drie jongen. Zij zijn bijna klaar om uit te vliegen. Al snel verschijnt ook het mannetje, met een vette vis als ontbijt.

,,Mooi, hé.’’ Blom heeft zijn boot stilgelegd en kijkt vanaf het achterdek naar het nest. ,,Nergens in de Benelux kun je zo dicht bij een visarendnest komen dat door de vogels zelf is gebouwd. In tegenstelling tot collega’s in de landen om ons heen helpen we deze vogels niet. In bijvoorbeeld Groot-Brittannië bouwen ze in natuurgebieden constructies die als basis voor een nest dienen. De visarenden maken er uiteindelijk hun eigen stekkie van, maar ze hoeven niet vanaf nul te beginnen.’’

De vogels in de Biesbosch hebben hun eigen plekje uitgezocht. En omdat ze gaan bouwen als het nog stil is, bestaat de kans dat ze meer vaarverkeer langs hun deur krijgen dan voorzien. ,,In dat opzicht helpen we wel. Door de ballenlijn vaart er niemand pal langs het nest. Maar de mensen die achter die lijn liggen, komen wat de visarenden betreft zelfs nu nog te dichtbij.’’

De man in de kano krijgt gezelschap van een bootje met een natuurgids. Zijn gezelschap reageert enthousiast als het de vogels ziet, maar wel bijna op fluistertoon. ,,Nu kan het vrouwtje weg vliegen, maar je had haar moeten zien toen ze aan het broeden was en er mensen in de buurt waren. Haar hele lichaamshouding straalde uit: ga weg! Complete stress’’, vertelt Blom.

Met de stress is het nog niet gedaan. Alleen zijn het geen mensen die voor onrust zorgen. Een vrijgezelle mannetje zwerft al dagen rond het nest van het paartje. Met een vette vis in zijn klauwen probeert hij het vrouwtje voor zich te winnen. Zonder succes.

,,Visarenden zijn bijzonder trouw. Als een paartje elkaar eenmaal heeft gevonden, blijven ze in principe hun leven lang bij elkaar en ze worden wel 20 tot 25 jaar’’, vertelt Blom. ,,Dat ze elkaar steeds weer weten te vinden, is al een wonder. De vrouwtjes vertrekken binnenkort als eerste richting Afrika om te overwinteren. De mannen blijven nog enkele weken om hun jongen te leren voor zichzelf te zorgen. Die kunnen ook thuis komen eten, want pa zorgt voor vis op het nest. Maar op een bepaald moment vertrekt hij ook en zijn de jongen op zichzelf aangewezen.’’

Het wonderlijke is dat die jongen op eigen kracht naar Afrika vliegen. Zonder ouders en zonder kennis vooraf. Voor sommige vogels betekent zo’n eerste reis hun einde. Als ze boven zee uitgeput raken, wacht hen de verdrinkingsdood. Heel wat jongen weten Afrika wel te bereiken en na hun overwintering vinden ze ook de weg terug naar hun geboortegrond.

,,De kans is groot dat ze allemaal ergens anders in Afrika belanden én dat is juist hun kracht. Door niet op dezelfde plaats te overwinteren, is de soort minder kwetsbaar. Sinds het eerste paar in 2016 in De Biesbosch zijn eerste jongen kreeg, zijn er twee broedparen bij gekomen. Zij hebben met zijn allen inmiddels 38 jongen gekregen. De Biesbosch is groot genoeg voor nog meer paartjes. Zo heeft in de Sliedrechtse Biesbosch een mannetje weken achtereen met vers gevangen vis op zijn nest gezeten. In de hoop dat er een vrouwtje voorbij kwam. Misschien volgend jaar.’’