Professor Wim de Vries: ‘Geef boeren perspectief’

BLESKENSGRAAF • Prof.dr.ir. Wim de Vries uit Wageningen spreekt op 3 maart in Bleskensgraaf over de landbouwproblematiek in veenweidgebieden. Het Kontakt sprak met hem over het onderwerp van zijn lezing.

Wat is uw band met de Alblasserwaard? “Ik ben geboren en deels getogen in Kinderdijk. Tot mijn elfde heb ik daar gewoond, toen zijn we naar Alblasserdam verhuisd. Tot mijn trouwen heb ik in de Alblasserwaard gewoond. Vlak na mijn trouwen heb ik met mijn vrouw twee keer een korte periode in Oud-Alblas gewoond.”

Klimaatakkoord
Komt u op 3 maart een prettige oplossing brengen of bent u een onheilsprofeet? “Iets ertussenin. Ik ga iets vertellen over het probleem van de luchtkwaliteit. Daar is heel Nederland mee bezig, maar het is een beperkt probleem in de Alblasserwaard. Dan zal ik iets zeggen over de waterkwaliteit en bodemdaling. Bij dat laatste onderwerp zal ik vooral over het klimaatakkoord wat zeggen. De grootste uitdaging is niet stikstof, maar het klimaat.”

Zure regen
Boeren zeggen: we hebben al veel gedaan. Toch gaat het met de natuur steeds slechter. Hoe komt dat? “Dit komt doordat het al veertig jaar aan de gang is. Stikstof is een onderdeel van het oude zure-regenprobleem. Dat betrof zwaveloxide, stikstofoxiden en ammoniak. De zwaveluitstoot is met 90 procent gezakt en speelt niet mee. Ook de uitstoot van stikstofverbindingen is ongeveer 50 procent gezakt, maar we zaten torenhoog en het is nog steeds teveel.”

“Dus dat het met de natuur steeds beroerder gaat, komt door onze historische erfenis. De natuur kan een teveel aan stikstof best een paar jaar verdragen. De overheid ging ingrijpen, maar er gebeurde te weinig. Er is veertig jaar lang teveel in gekomen. Als je morgen de veestapel zou halveren, is er nog een vertraging voordat de natuur opveert. Je moet aan decennia denken. De natuur heeft in veel gebieden meer last van wat er in het verleden jarenlang aan verkeerde stoffen in de bodem terecht is gekomen dan van wat er nu nog inkomt.”

Broeikasgassen
Wat is er nodig en hoeveel tijd gaat dat kosten? “Je moet aan een generatie denken. Het klimaatakkoord loopt tot 2050. Het tussendoel in 2030 is nog wel redelijk te halen: minder broeikasgassen. Maar het doel voor 2050 is dat de hele samenleving, óók de landbouw, klimaatneutraal moet zijn. Broeikasgassen zijn: methaan, CO2 en lachgas. Een kilo methaan telt 25 keer zo zwaar als een kilo CO2, lachgas 300 keer. In het veenweidegebied stoten koeien methaan uit, uit dalend veen komt CO2 vrij en uit mest komt lachgas. Dat moet neutraal worden. Hoe krijg je dat voor elkaar?”

“Op niet-veengronden kun je koolstof in de grond zien te krijgen. Er zijn verschillende mogelijkheden om dat te doen, zoals vanggewassen telen en de grond zo min mogelijk bewerken. Maar daar ga je het niet mee redden. Je kunt de uitstoot van lachgas verminderen, je kunt veevoer aanpassen zodat er minder methaan uit mest komt. En je kunt je afvragen: moet de veestapel niet terug? In veenweidegebieden moet de bodemdaling hard verminderen, het liefst stoppen, want er moet geen CO2 de lucht in.”

Natuurontwikkeling
“Je kunt zeggen: die bodemdaling is al eeuwen aan de gang, maar vanwege het klimaatakkoord gaat het dringen; de bodem moet minder zakken. In het ernstigste geval moet je stoppen met het naar beneden brengen van het waterpeil, gronden laten vernatten en juist weer veen vormen. Maar dan kun je geen bestaande landbouw meer bedrijven. Op plekken waar je dat doet, moet je inspelen op natuurontwikkeling, rietteelt en recreatie.”

Verdienmodel
Hoe ziet u de toekomst van de boeren in de Alblasserwaard? “Zij moeten een langetermijnperspectief krijgen: wat kan er nog wel en wat niet en wat voor verdienmodel hangt eraan? In het deel met veengronden daalt de grond hier gemiddeld 8 millimeter per jaar. Met onderwaterdrains kun je het verzakken tot 60 procent reduceren, dan ga je van 8 millimeter naar 3 millimeter. Van plantjes kunnen mensen nog zeggen: biologen zien een verslechtering, maar wij zien het niet. Maar dat het water steeds blijft stijgen, daar moet echt wat aan gebeuren. Het betreft ons allemaal. Tegelijkertijd moeten we beseffen: die waard is in 800 jaar gedaald, dat kun je niet ineens veranderen.”

Voedselprijzen
“Ik vind dat we meer voor voedsel moeten gaan betalen. Een boer krijgt te weinig geld voor zijn voedsel. Hij krijgt Europese subsidie en moet in ruil daarvoor groenblauwe diensten leveren. Akkerrandbeheer bijvoorbeeld. Dat heeft geen zoden aan de dijk gezet. Het is te marginaal om vogels terug te krijgen. Het moet serieuzer: bijvoorbeeld door verhoging van het waterpeil en aangepaste veerassen zoals blaarkoppen te houden. Ook moeten we struwelen terugkrijgen, want ook de eentonigheid van het landschap is een probleem.”

Maasvlakte
“Elders in Nederland moet je toe naar: intensieve veehouderij op de Maasvlakte en extensieve landbouw rond natuurterreinen, waarbij boeren een goed verdienmodel krijgen. Ook waterschappen moeten daaraan meebetalen. Je kunt een systeem van rechten invoeren. Als een agrariër extensief gaat boeren, kan hij stikstofrechten verkopen. Dan kan hij genoegen nemen met lagere opbrengsten. De boer vervuilt, maar daar hebben we hem toe gedwongen doordat hij de productie moest verhogen. De kosten daarvan komen altijd ergens terug, bijvoorbeeld in de ziektekostenverzekering, klimaatschade en belastingen. Analyses van economen laten zien: milieuproblemen voorkomen is goedkoper dan de gevolgen betalen.”

Kringlooplandbouw
Is kringlooplandbouw de oplossing? “De vraag is: op welk niveau sluit je de kringloop? Op wereldschaal is hij gesloten, er gaat niks naar de maan. Je kunt zeggen: in Europa. Dan mag er geen soja uit Brazilie komen. Derde optie is: binnen Nederland. Als Nederland de kringloop wil sluiten, moet de veestapel inderdaad bijna gehalveerd worden. Ik denk: als we fosfaat transporteren naar Polen, waar ze daaraan een gebrek hebben, dan is dat toch ook prima? We kunnen onze ecologische voetafdruk alleen verlagen door een combinatie van: minder vlees eten, minder voedsel verspillen, mest en plantenresten recyclen en zo efficiënt mogelijk bemesten.”

Aanmelden lezing
De Vries spreekt op dinsdagavond 3 maart op uitnodiging van Lions Club Alblasserwaard Souburgh in De Spil in Bleskensgraaf. De lezing begint om 20.00 uur. (Aanmelden kan via: aanmelding@lions-alblasserwaard.nl.) De Vries is verbonden aan de Leerstoel Milieu Systeemanalyse van Wageningen University. Hij doet onder andere onderzoek op het gebied van chemische processen in de bodem, zoals de impact van stikstof op landbouw- en bosgrond.

Bron: het Kontakt